Eén avondje zonder doppen iets te dicht bij de boxen was genoeg om zijn oren permanent te beschadigen, ondervond Martijn van der Helm (25, net afgestudeerd in fiscaal recht).‘Ik had in 2018 een feestje op Quintus en ik had geen gehoorbescherming, wat ik normaal gesproken wel mee had. De dag erna hoorde ik een piep, die is twee weken gebleven. Daarna is het overgegaan in een soort ruis. Die hoor ik nu nog.’
Eline Schoonhoven (22, industrial ecology) loopt er ook al jaren mee rond. ‘Het begon op mijn vijftiende na een feestje met veel te harde muziek. Ik kwam thuis, had een piep in allebei mijn oren, en de volgende ochtend was -ie niet weg. Sindsdien is de piep nooit meer weggegaan.’ Het geluid verandert voortdurend, zegt ze. ‘Ik hoor van alles: het begon met hoog piepje, later is er nog een brom bij gekomen nadat ik op 2 oktober in de binnenstad heb gestaan, hoewel ik oordoppen droeg. En soms komt er een piep op een andere toonhoogte bij. In totaliteit klinkt het nu iets meer als een ruis, maar het is per dag verschillend.’
Van der Helm: ‘Het is niet extreem, ik heb er niet veel last van, maar het is er wel altijd. De kans dat het minder wordt, is heel klein. Als ik moe ben of naar een feestje ben geweest, wordt het erger. Of als het heel erg stil is.’
Tinnitus
Tinnitus is een permanente piep, brom of ruis in je oren, die kan optreden bij gehoorschade. Veel mensen zullen het fenomeen wel kennen als een hoge toon in je oor na een avond feesten, al trekt die vaak weg.
Desondanks een veeg teken, want ook als de post-partypiep wél verdwijnt, is er iets beschadigd, zegt klinisch fysicus-audioloog Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum. ‘We weten uit proefdieronderzoek dat het binnenoor dan al schade oploopt, en we gaan ervan uit dat dit bij mensen ook zo is. In dat binnenoor, dat kleine slakkenhuisje, zitten ongeveer 6.000 haarcellen met trilhaartjes. Als er irritante resonantie optreedt, dus tinnitus, zijn er wat haartjes kapot. Als mensen hierdoor gering gehoorverlies oplopen, kan het jaren duren voor ze er iets van merken. Maar tinnitus, dat merk je snel.’
De bovengrens bij feesten ligt momenteel op 103 decibel. Zonder oordoppen loop je dan al binnen vijf minuten schade op, meldt kenniscentrum VeiligheidNL. De Gezondheidsraad overweegt de bovengrens voor harde muziek op feesten omlaag te schroeven: van 103 naar 100 decibel. Drie decibel klinkt als niet veel, maar is ongeveer een halvering van het geluid.
80 decibel
Ook dat niveau is alleen veilig met oordopjes in. Het risico op schade bestaat al vanaf 80 decibel – ongeveer het geluid van een haarföhn – als je er lang genoeg aan wordt blootgesteld. ‘We hebben de regel dat de werkgever gehoorbescherming beschikbaar moet stellen als mensen acht uur per dag in 80 decibel werken, om gehoorschade te voorkomen’, zegt De Laat.
‘We gaan ervan uit dat je je hooguit een paar uur per week op een feestje bevindt. Vandaar dat die grenzen daarvoor iets hoger liggen. Bij 88 decibel en hoger moet je gehoorbescherming gebruiken, dat is dan redelijk veilig.’
Verenigingen lijken redelijk voorbereid op die nieuwe grens. Zowel SSR als Catena melden dat ze zelf al een bovengrens van 100 decibel hanteren. ‘Er hangt een decibelmeter in de soos, dus het wordt begrensd als mensen te hard willen’, meldt Catena-voorzitter Kyra Maartense. ‘We proberen sowieso onder de 100 decibel te blijven, en het liefst onder de 80 bij gewone baravonden. Bij feesten regelt de assessor de begrenzingen. Op de aanstuur-unit staat ook een streepje om het maximale volume aan te geven, en dat weten de barmensen ook. Daar gaan we niet boven.
‘Mensen klagen soms dat de muziek te zacht staat, maar zo is het nou eenmaal. Dan moet je maar op je kamer gaan zitten luisteren.’
‘In ons pand hebben we beneden twee grotere zalen waar muziek gedraaid wordt’, zegt SSR-voorzitter Jasper Jansen. ‘Daar hangen twee geluidsmeters. Als bestuur hebben we besloten dat de limiet 100 decibel is. Als het geluid daarbovenuit komt, zeggen we dat tegen de dj, en als het meerdere malen gebeurt gaan we in gesprek. Het is wel eens voorgekomen dat iemand die structureel te hard draait, niet meer mag draaien. Nu hebben we ook nieuwe draaiapparatuur waar een limiter op zit, dat scheelt.’
Noëlle van der Hoorn (lid extern van Quintus): ‘Wij hebben een decibelmeter hangen in de Centrale, dat is de discokelder waar feestjes worden gegeven op vrijdagavond. Iedereen die er is kan daarop zien hoe hard het geluid is. De norm is 80 decibel, maar het geluid voor de boxen is harder dan achterin de zaal. We proberen het geluid op een veilig niveau te houden.’
Oordopjes
Quintus is bezig met het verkrijgen van een oordopjes-dispenser, zegt ze. ‘Die zie je dan direct als je de binnenloopt, dus je wordt er meteen aan herinnerd. Mensen hoeven niet meer vooraf naar de winkel.’
Bij SSR en Catena zijn de oordopjes gratis. ‘We hebben altijd twee dozen liggen’, meldt Maartense. ‘Veel leden dragen ze niet, maar ze zijn er wel.’ ‘Mensen kunnen er bij de bar om vragen’, zegt Jansen. ‘Dat gebeurt niet heel vaak, want veel mensen die oordopjes gebruiken, nemen ze zelf mee. Zelf draag ik ze alleen bij festivals. Dat is eigenlijk niet goed, als ik er zo over nadenk. Maar ik ben meer van de borrels dan van de feesten, en als er geen muziek is, denk je er toch minder snel aan. Hoewel de geluidsmeters tijdens een drukke borrel soms ook 90 decibel aangeven.’
Sinds de avond dat hij tinnitus opliep, draagt Van der Helm altijd doppen. ‘Muziek op feesten staat vaak zo hard, dat heb je pas in de gaten als je erop let. Je hoeft maar één keer in de herrie te staan om te eindigen met gehoorbeschadiging.’
Schoonhoven doet nu ook oordoppen in op een borrel, vertelt ze. ‘Je kunt je verkijken op hoeveel geluid er is. Dat is heel moeilijk in te schatten. Op borrels waar geen muziek is doe ik bijvoorbeeld ook oordoppen in, maar daar denk je misschien minder snel aan. Als tip van de audioloog kreeg ik om een decibelmeter te downloaden: als je twijfelt, meet dan zelf hoe hard het geluid is.’
Stress verergert piep
Voor gehoorschade geldt: stuk is stuk. Haartjes die kapot zijn, kunnen niet meer herstellen. Maar de hardnekkige piep is wel iets te verzachten, zegt De Laat, omdat er ook een flinke psychologische component aan zit: ‘Vooral de relatie met stress is heel sterk. Dat ligt heel dicht bij elkaar in de buurt. Mensen die veel last hebben van stress, ontwikkelen makkelijker tinnitus. Aan de andere kant komt het ook voor dat mensen juist stress ontwikkelen omdát ze tinnitus hebben, wat weer erger maakt.’
De piep zit ook niet altijd in, maar soms vooral tussen de oren. ‘Dan gaat er iets mis bij de acceptatie of verwerking in de hersenen. Een van de eerste dingen die we doen – naast preventie – is goede informatie geven en zorgen dat tinnituspatiënten er niet over in blijven zitten. Ook kijken we of er andere stresscomponenten zijn. Als je die kunt weghalen, verminderen de klachten ook vaak.’
Schoonhoven heeft dit ook gemerkt: ‘Als je de piep harder hoort, ga je je er automatisch zorgen om maken, maar dat moet je dus juist niet doen. Dan leer je het vanzelf weg te filteren. Het is heel dubbel: de piep zelf is niet erg – het doet geen pijn, je gaat er niet dood van. Maar als je erover na gaat denken, kun je er totaal van overstuur raken. Het idee dat je er voor de rest van je leven aan vastzit, dat is waar je het meest last van hebt.’
‘Een geruststellende gedachte: bijna iedereen heeft iets van geluid in zijn oor’, zegt De Laat. ‘Als ik mijn hand erachter houdt, hoor ik ook zee ruisen, net als met een schelp. Als je ’s avonds in bed goed luistert, kun je ook van alles horen, maar gelukkig stoor je je daar meestal niet aan.’
Tot de jaren tachtig hield het Guinness Book of World Records bij wie de ‘luidste band op aarde’ was. In 1972 was het Deep Purple, tijdens een concert van 117 decibel waarbij drie mensen in het publiek hun bewustzijn verloren. Dat record sneuvelde vier jaar later door The Who, met 126 decibel.
Ter vergelijking: een donderslag recht boven je is ongeveer 120 decibel. Die ene klap levert al direct gehoorschade op – laat staan een concert van twee uur.
Daar bleef het niet bij. Metalband Manowar verbrak dat record in 1984, en daarna nog een keer in 1994 met 129,5 decibel. Alleen was Guinness toen al gestopt met de categorie: er waren zorgen over gehoorschade bij fans.
In de tussentijd had het tijdschrift Spin de Britse hardrockband Motörhead in 1986 tot luidste gedoopt, met een concert van 130 decibel, wat het theater beschadigde. Een soortgelijk scenario vond plaats in 1996, tijdens een concert van het Britse danceduo Leftfield. Met geluid van 135 decibel vielen stukken plafond naar beneden.
KISS bereikte in 2009 136 decibel tijdens een concert in Ottowa, Canada. Het volume ging omlaag na klachten uit de omgeving.
Al is er wel een kanttekening te zetten bij deze records: het is niet altijd duidelijk op welke afstand is gemeten, en of er factoren zijn die het geluid verder dempen. De 126 decibel van The Who werd op 32 meter afstand van de boxen gemeten – achterin zal het niet (meteen) trommelvliezen hebben gescheurd.
Het is trouwens niet alleen een modern wedstrijdje: in Tsjaikovski’s 1812 Overture uit 1880 wordt het orkest aangevuld met kanonnen, die (bij de bron) 180 decibel kunnen halen.