‘Is dát het Malieveld?’ zegt een jongen tegen een meisje terwijl ze langs de matrixborden lopen die de weg naar het Haagse protestveld wijzen. ‘Nou ja, weleens leuk om mee te maken.’

‘NIET MIJN SCHULD!’ wordt in de verte gescandeerd, ondersteund door zwaar tromgeroffel. Een grote digitale klok telt af tot het 13 uur is: de officiële start van de landelijke studentenstaking #NietMijnSchuld, georganiseerd de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) en FNV Young & United. Inzet: een schuldenvrije basisbeurs, compensatie voor de leenstelselgeneratie en behoud van onderwijskwaliteit.

Op het podium staat de organisatie klaar met megafoons. ‘WAT WILLEN WIJ?’ roept er een. ‘SCHUL-DEN-VRIJ!’ scanderen de al honderden aanwezige studenten, bewapend met flesjes water, zonnebrand en protestborden. ‘Wel vet dit zo’, merkt een jongen op tegen zijn vrienden. ‘Ik ben nog nooit bij een landelijke staking geweest.’

Onwijs lopen zeiken

Terwijl het Malieveld volloopt, waarschuwt de organisatie dat iedereen op een gele stip in het gras moet staan om de anderhalve meter afstand te waarborgen. ‘De journalistiek ging voorheen onwijs lopen zeiken dat de coronabesmettingen door studenten waren toegenomen’, roept ze door de megafoon, ‘wij gaan laten zien dat we ons eraan kunnen houden!’

‘SCHULDEN ZO HOOG ALS EEN TO-REN!’

‘STUDENTEN LAAT JE HO-REN!’

Leids student Sara van Hees (22, bestuurskunde) legt uit waarom ze naar het Malieveld is gekomen: ‘Het leenstelsel zorgt voor veel ongelijkheid. Ik heb zelf geen studieschuld, omdat mijn ouders mij financieel steunen en omdat ik daarnaast nog werk. Maar niet iedereen heeft ouders die kunnen bijdragen en de keus te gaan studeren. Ik vind dat die keus er voor iedereen moet zijn.’

Vlak bij het podium staan vriendinnen Iris Bonten (22, fysiotherapie) en Fleur Smit (21, pedagogiek) van de hogeschool van Amsterdam. Bonten: ‘Er wordt van je verwacht dat je een papiertje haalt, want anders vind je geen baan. Maar daardoor worden we gedwongen een torenhoge schuld aan te gaan.’

Bijna dakloos

Bonten heeft na haar studie acht jaar in het leenstelsel gezeten, omdat ze eerst een mbo-opleiding heeft gevolgd. ‘Ik kan daarnaast niet genoeg uren werken om mijn kosten te dekken.’ Aan woonkosten geeft ze al minimaal geld uit: ‘Ik woon antikraak. Overal zit zwarte schimmel, er zitten gaten in de muren waar ik schilderijen overheen hang.’ Binnenkort wordt ze er gedwongen uitgezet, waardoor ze vreest voor dakloosheid. ‘Waar moet ik naartoe? Ik kan niks betalen.’

Haar vriendin Smit sluit zich bij de zorgen van Bonten aan. ‘Door hier te zijn wil ik laten zien dat ik van het leenstelsel af wil.’ Bonten: ‘Ik hoop dat de politiek inziet dat het menens is.’

‘PECH-GE-NE-RA-TIE?’

‘WIJ EISEN COMPENSATIE!’

Dat het menens is, lijken de meeste politici wel te zien. Alleen de VVD is nog voor behoud van het leenstelsel, de andere partijen willen er juist vanaf. Waarom dan toch nog protesteren? ‘Binnenkort beginnen de formatieonderhandelingen’, licht LSVb-voorzitter Lyle Muns de timing van het protest toe. ‘Nu is het moment om het leenstelsel af te schaffen en studieschuldvrij studeren mogelijk te maken.’

Gedrocht

Volgens hem is de gemiddelde studieschuld gestegen tot ver boven de 30.000 euro. ‘Dat is geen sociaal leenstelsel, dat is een asociaal leenstelsel.’ (Oud-minister Jet Bussemaker, die het leenstelsel invoerde, zei vorige week in Mare juist dat het ‘doet wat ervan verwacht werd’.)

‘HOE LAAT IS HET?’

‘SO-LI-DA-RI-TEIT!’

Dan klimt FNV-voorzitter Tuur Elzinga het podium op. ‘Jullie moeten 40 uur studeren en daarnaast nog 12 uur werken’, spreekt hij de honderden studenten toe. Dat is niet normaal!’ Gejuich. ‘In totaal hebben jullie een schuld van 21,6 miljard euro, gerekend vanaf de studenten die in 2015 zijn begonnen. Het leenstelsel is een gedrocht gebleken!’

Prioriteiten

Ook flink wat politici zijn uitgenodigd om op het podium te vertellen wat ze voor de studenten in petto hebben. Rob Jetten (D66), Don Ceder (CU) en Christine Teunissen (PvdD) prijzen de aanwezigen dat ze met zo veel gekomen zijn. Teunissen pleit vervolgens voor ‘compensatie voor iedereen’, terwijl Jetten naar een gezamenlijke vijand zoekt door te benadrukken dat de VVD nog de enige is die het leenstelsel wil behouden.

Wel zijn het Jetten en Ceder die er weer snel vandoor moeten. ‘Zo zie je wat hun prioriteiten zijn’, sneert Teunissen naar haar collega’s, waarna ze nog even momentum pakt: ‘Wij willen een verhoging van de basisbeurs.’ Meer of minder dan 600 euro? vraagt de organisatie. ‘Meer!’ Een golf van gejuich stijgt op boven het Malieveld.

‘WAT WILLEN WIJ?’

‘SCHUL-DEN-VRIJ!’

Iets spannender wordt het de tweede ronde, waar niet alleen Lilian Marijnissen (SP) en Farid Azarkan (Denk) verschijnen, maar ook Hatte van der Woude van de VVD. Marijnissen gaat voor ‘volledige compensatie voor de schuldengeneratie’, Azarkan wil af van de ‘leerfabriek waar studenten zo snel mogelijk doorheen moeten om vervolgens in BV Nederland onder manager Mark Rutte te gaan werken’.

Klein applausje

Als VVD’er Van der Woude aan de beurt is, ontstijgt boegeroep. De organisatie vraagt om een applaus, ‘want ze staat hier wel’. Een klein applausje dan, al is dat van korte duur. Op de vraag wat ze ervan vindt dat de gemiddelde studieschuld tegen de 40.000 euro loopt, antwoordt ze onhandig: ‘Ik schrik ervan dat ze zo veel zijn gaan lenen. Leen alleen wat je nodig hebt.’ Studenten kijken elkaar lachend en hoofdschuddend van onbegrip aan. Boegeroep volgt.

Marijnissen grijpt die kans met beide handen aan: ‘Horen jullie dat? Jullie moeten niet zo veel lenen! Trap er niet in, dat is bullshit! Dit is een schuldenstelsel!’

‘We moeten bouwen, bouwen, bouwen’, probeert Van der Woude in een comeback. ‘Niet het leenstelsel omvertrekken.’

Achterstand

Student humanistiek Jesse Kos (24, Utrecht) is niet overtuigd van dat verhaal. ‘Je begint je leven al met een achterstand en ik vind dat onterecht. Ik wil dat niet voor mezelf, niet voor mijn vrienden en niet voor de studenten die na mij komen.’

Abdelaziez Pol (mbo hotelmanagement in Groningen) komt ook niet onder een studieschuld uit: hij werkt wel naast studie, maar moet ook nog voor zijn broertje zorgen. ‘Ik zou wel naar het hbo willen, maar mijn familie heeft niet genoeg geld om dat te betalen.’ Met het protest hoopt hij de basisbeurs terug te krijgen. ‘Gratis onderwijs, net als in Scandinavische landen. We moeten ervoor zorgen dat de stress onder studenten vermindert, zodat we ook nog een beetje van onze studie kunnen genieten.’

‘WAT WILLEN WIJ?’ roept een organisator door de megafoon. De studenten weten het antwoord.

Met medewerking van Adriana Cerdeira