‘Grote investeringen in mbo, hoger onderwijs en wetenschap brengen rust en ruimte voor docenten en studenten’, zei koning Willem-Alexander dinsdag in de Troonrede. Hij noemde specifiek de herinvoering van de basisbeurs als belangrijke ontwikkeling op weg naar die rust. De herboren studiefinanciering moet ‘voor jonge mensen zoveel mogelijk de financiële drempels wegnemen om te gaan studeren’.
Het was al een tijd bekend dat de basisbeurs terugkeert in september 2023. Thuiswonenden ontvangen 110 euro, en dat blijft zo. Voor uitwonende studenten is er wel goed nieuws. Zij ontvangen maandelijks 439 euro: 274 euro die ze al zouden krijgen plus 165 euro extra. De maatregel is bedoeld als compensatie voor de zeer fors stijgende inflatie en geldt vooralsnog alleen voor 2023-2024.
Pechgeneratie
De ‘pechgeneratie’ met studenten die onder het sociaal leenstelsel vielen en dus geen beurs kregen, komt er bekaaid vanaf. Het bedrag van 1 miljard om hen te compenseren wordt niet verhoogd. Dat is ongeveer 1400 euro per gedupeerde student.
Overigens schrijft het ministerie dat wat betreft de uitgaven voor de studiefinanciering er in 2023 een meevaller van 138,6 miljoen euro wordt genoteerd. ‘Deze meevaller (ook in de jaren daarna) komt voornamelijk door de lagere raming van studentenaantallen in het hoger onderwijs.’
Een tegenvaller is er ook. Het vorige kabinet wilde de rente op de studieleningen verhogen. Dat zou een besparing van 226 miljoen euro opleveren. De Eerste Kamer zette daar toen een streep door. Het ministerie haalt dit bedrag nu binnen door vanaf 2026 te bezuinigen op het hoger onderwijs.
Het kabinet trekt meer geld uit voor wetenschappelijk onderzoek. ‘De komende tien jaar wordt er in totaal vijf miljard euro extra geïnvesteerd. Dat geld komt in het nieuwe Fonds voor Onderzoek en Wetenschap.
Drukte beheersen
Dat onderzoeksfonds maakt het voor universiteiten mogelijk om stimuleringsbeurzen toe te kennen aan reeds zittende of nieuw benoemde universitair hoofddocenten en hoogleraren op plaatsen in de organisatie waar de werkdruk het hoogst is. Ook zijn er startersbeurzen voor jonge onderzoekers. In 2023 gaat het om 156 miljoen euro aan startersbeurzen en 144 miljoen aan stimuleringsbeurzen.
Hoe veel ruimte de universiteiten krijgen om dat geld zelf te verdelen is nog onduidelijk. Er komt namelijk een ‘werkgroep stimuleringsbeurzen om de universiteiten te adviseren in hun beleid’.
Het gaat in de begroting niet alleen om geld. Minister Dijkgraaf (D66, Hoger Onderwijs) belooft ook dat hij afspraken gaat maken met de hogescholen en universiteiten over het beheersbaar maken van de internationale studentenstromen. ‘We overwegen nieuwe instrumenten daarvoor.’
Studenten krijgen definitief geen algemene energietoeslag, als het aan het kabinet ligt. De oorspronkelijke regeling voor een eenmalige toeslag van 1300 euro om huishoudens te steunen bij de sterk gestegen energieprijzen sloot studenten uit, maar de rechtbank van Gelderland besloot in augustus dat deze uitsluiting onrechtmatig was.
In een brief aan de Tweede Kamer maakte minister Sigrid Kaag van Financiën dinsdag nieuwe maatregelen bekend om de koopkracht te versterken van mensen die te maken hebben met hoge energiekosten.
Het kabinet blijft bij het standpunt dat studenten als groep niet in aanmerking komen voor de energietoeslag. Daarvoor zou hun woonsituatie te divers zijn. Wel kunnen studenten die in ernstige financiële problemen komen volgens de minister aanspraak maken op de individuele bijzondere bijstand. Daarvoor wordt 35 miljoen euro vrijgemaakt.
De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) zegt in een reactie het mooi te vinden dat dit geld beschikbaar komt om de ergste gevallen te kunnen helpen, maar merkt op dat heel veel studenten hier niet mee geholpen kunnen worden. ‘Volgens onze berekeningen is dit bedrag genoeg voor ongeveer vijf procent van de studenten die hulp nodig hebben bij hun gestegen energiekosten’, zegt voorzitter Joram van Velzen. ‘Wij hopen hierover met de minister in gesprek te gaan en te blijven.’
Een eerder gepland gesprek over dit onderwerp tussen de vakbond en de verantwoordelijke ministers werd vorige week tot nader order uitgesteld. EB