Hoewel demissionair Onderwijsminister Ingrid van Engelshoven onlangs erkende dat er structureel 1,1 miljard nodig is voor het hoger onderwijs, is het aan het volgende kabinet om met dit geld te komen. In de Miljoenennota staan geen grote extra investeringen in het hoger onderwijs. Wel trok het nu demissionaire kabinet eerder 8,5 miljard euro uit aan coronasteun in het onderwijs, plus 645 miljoen omdat de studentaantallen hoger uitvielen dan verwacht.

Er staan bovendien wat onverwachte bezuinigingen op de planning: de kosten van de ICT-problematiek van DUO worden vanaf 2026 ondergebracht in de begroting van het wetenschappelijk onderwijs. Het gaat om ongeveer 40 miljoen euro per jaar, tot 2033.
Het kabinet moet langlopende kosten ergens onderbrengen, en doet dit in de begroting van de toekomst. In boekhoudkundige termen heet dat een ‘technische inboeking’. Die toekomstige begroting bestaat nog niet, dus het is aan een volgend kabinet om die bezuiniging door te laten gaan. Of niet.

Ook zijn de kosten van het niet-verhogen van de studierente, die oplopen tot 226 miljoen euro per jaar, op deze manier in de begroting van het hoger onderwijs beland. Het toen-nog-niet-demissionaire kabinet wilde in 2018 de rente op studieleningen verhogen, maar het wetsvoorstel sneuvelde dankzij de nevenactiviteiten van VVD’er Anne-Wil Duthler. Zij werd door haar partij uit de Eerste Kamer gezet nadat tijdschrift Quote over mogelijke belangenverstrengeling schreef.

Daardoor haalde had wetsvoorstel net niet de krappe meerderheid die het kabinet had verwacht, en betalen studenten straks niet 500 euro per jaar extra rente voor hun lening. Het zorgt wel voor een gat in de begroting vanaf 2025, dat oploopt tot 226 miljoen per jaar. Dat is nu dus ook ‘technisch ingeboekt’ bij het hoger onderwijs.

Op dezelfde manier wilde Onderwijsminister Van Engelshoven recent 149 miljoen euro voor coronamaatregelen ‘technisch inboeken’ bij het onderwijs. Het ging om langlopende kosten, zoals het verlengen van het OV-recht, en die vallen onder een volgende begroting. De Tweede Kamer stak er met succes een stokje voor, maar Van Engelshoven benadrukte dat ‘de “techniek van de begroting” vereist dat die uitgave ergens wordt ingeboekt’. ‘Staat het lelijk? Ja’, gaf ze toe.

Universitaire koepelvereniging VSNU is er in elk geval niet blij mee, en roept het kabinet op om de ICT-kosten niet te verhalen op het hoger onderwijs, en om aanspraak te doen op het Europees Herstelfonds, zodat het hoger onderwijs wel structureel meer financiering kan krijgen.

‘Door de trage formatie blijft de €1,1 miljard onderfinanciering van de universiteiten in stand. Ook laat Nederland €5,6 miljard van het herstelfonds in Europa liggen, waar andere landen vol inzetten op kennis en innovatie’, aldus voorzitter Pieter Duisenberg.
‘We gaan zo als kennisland verder omlaag, en de werkdruk gaat nog verder omhoog. We hebben zo snel mogelijk een nieuw kabinet nodig dat investeert in onderwijs en wetenschap.’