Uit interdepartementaal beleidsonderzoek blijkt dat de financiering, kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs onder druk kunnen komen te staan als het aantal internationale studenten blijft groeien. Van Engelshoven: ‘Onderzoek laat zien dat de groei van het aantal Engelstalige opleidingen en internationale studenten dusdanig is dat het hoger onderwijs te veel onder druk komt te staan. Ik neem daarom maatregelen om de onderwijskwaliteit en de toegankelijkheid te bewaken en de internationalisering in het hoger onderwijs meer in balans te brengen.’

Ten eerste wil de minister dat er meer aandacht komt voor de Nederlandse taal en taalvaardigheid. Die komt nu nogal eens in de verdrukking: in 2018 was 28 procent van de wo-bachelors en 76 procent van de wo-masters uitsluitend in het Engels te volgen, staat in het ‘Nader rapport wetsvoorstel taal en toegankelijkheid’.

Volgens het IBO-onderzoek zorgen die Engelstalige opleidingen ervoor dat studenten de Nederlandse taal slechter gaan beheersen. Nu al is in de wet opgenomen dat onderwijsinstellingen de uitdrukkingsvaardigheid van Nederlandse studenten in het Nederlands moeten bevorderen, maar Van Engelshoven wil nu dat instellingen ook de Nederlandse taalvaardigheid van buitenlandse studenten gaan bevorderen. Doel: de ontwikkeling van het Nederlands als academische taal vergroten en de kans verkleinen dat internationals na hun opleiding weer uit Nederland vertrekken. Daarnaast wil de minister in de wet vastleggen dat instellingen die een opleiding in een andere taal dan het Nederlands willen verzorgen, moeten aantonen dat dit meerwaarde heeft voor de student.

Daarnaast wil de minister het mogelijk maken om een numerus fixus in te stellen voor uitsluitend anderstalige trajecten binnen een opleiding. Op die manier hoeft niet een gehele bachelor een studentenstop te krijgen. Aanleiding hiervoor is dat door de groeiende stroom internationale studenten wel capaciteitsproblemen ontstaan bij een Engelstalig traject, maar dat dit niet het geval hoeft te zijn bij de Nederlandse variant.

Verder wil Van Engelshoven het instellingscollegegeld verhogen voor niet-EER-studenten (studenten buiten de EU plus Liechtenstein, IJsland en Noorwegen). Dat moet ervoor zorgen dat de instroom van deze studenten geen druk meer zet op de financiering van de instellingen.

De Raad van State denkt echter dat de voorstellen weinig effect zullen hebben en stelt voor het voorstel te herzien voordat het wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. De Raad vindt dat de minister duidelijker moet uitleggen welke concrete problemen het voorstel moet oplossen en wat de oorzaken zijn van die problemen. Bovendien wijst de Raad van State de minister erop om de bevindingen van het rapport van de Commissie Van Rijn goed bij het wetsvoorstel te betrekken. Universiteitsvereniging VSNU ziet ook knelpunten, bijvoorbeeld bij het taalbeleid. De VSNU ziet het belang van de beheersing van het Nederlands, maar vreest dat de plannen van de minister ten koste kunnen gaan van de goede internationale reputatie van Nederland.