De democratische rechtsstaat en haar fundament, waaronder de universiteit, staan momenteel onder druk’, aldus waarnemend collegevoorzitter Timo Kos maandagmiddag in een volle Pieterskerk tijdens de opening van het academisch jaar. ‘In binnen- en buitenland zien we gevaarlijke ontwikkelingen die niet alleen de academische vrijheid bedreigen, maar ook het voortbestaan van de universiteit zoals we die nu kennen: een afnemend vertrouwen in de wetenschap, forse bezuinigingen, desinformatie en polarisatie.’
Volgens Kos kunnen ‘hoogwaardig onderwijs en onderzoek deze ongewenste trends helpen keren’, maar daarvoor is wel veel meer geld nodig. ‘Het is noodzakelijk dat we adequaat en stabiel gefinancierd worden’, zei hij. ‘Wil Nederland drie procent van haar binnenlands product investeren in onderzoek en ontwikkeling, dan zal de bezuiniging van de regering-Schoof van tafel moeten en moet er jaarlijks 2,2 miljard euro bij. En dan nog zijn we maar een middenmoter in Europa.’
Ook rector Hester Bijl maakt zich ‘grote zorgen over de academische vrijheid die in toenemende mate onder druk staat’, mede door forse bezuinigingen. ‘Het is ook een moeilijke en aangrijpende tijd van mondiale gewelddadige conflicten en vluchtelingenstromen, klimaatverandering en democratieën die op de proef gesteld worden.’ Daarnaast benoemde ze kort de onrust op de universiteit rond het Israël-Palestina-conflict. ‘De protesten hier zijn soms zó fel dat het moeilijk is om in gesprek te blijven.’
Spanningen en onveiligheid
‘We horen en zien de onvrede en boosheid, de zorgen bij de gemeenschap vanwege het gruwelijke en aanhoudende geweld en de berichten van mensenrechtenschendingen in de oorlog tussen Israël en Hamas’, sprak Kos. ‘De politieke impasse die daaromheen zit, leidt ook in onze gemeenschap tot frustratie, spanningen en gevoelens van onveiligheid. Het afgelopen jaar leidde dit tot vele protesten, zelfs bezettingen en ontruimingen en stevige discussies over hoe we daar als universiteit mee moeten omgaan.’
Deze maand nog zal het college van bestuur met een definitief besluit komen – in overleg met de medezeggenschap en decanen – over het al dan niet stoppen van studentuitwisselingen met Israël. Kort voor de zomer ontving het college al het eerste advies van de commissie Mensenrechten en Conflictgebieden, waarin wordt geadviseerd de studentuitwisselingen te stoppen.
Of het college dat advies nu wel of niet opvolgt: ‘We gaan door met het organiseren van bijeenkomsten hierover’, aldus Kos. ‘De universiteit is de plek waar we met elkaar het gesprek aangaan, juist wanneer het schuurt. We moeten oog hebben voor andere opvattingen, openstaan voor andere geluiden in een open debat met respect voor elkaars mening.’
Bij de opening namen meerdere sprekers de ruimte om specifiek de studenten een hart onder de riem te steken. Tegen de achtergrond van groeiende onrust in de wereld, lijden zij al langere tijd onder prestatiedruk en stress, kunnen ze met veel moeite een – veelal dure – kamer vinden en moeten ze het doen met ontoereikende beurzen.
Falen
Kos: ‘Laat je niet te veel beïnvloeden door wat je denkt dat je familie, vrienden of studiegenoten van je verwachten. Durf, droom, heb lef. Zoek mensen op die je niet kent, die anders zijn dan jij. Dat is waar je nu de tijd voor hebt.’
‘Je mag falen’, voegde Bijl toe. ‘Probeer nieuwe dingen uit, maak fouten. Sterker nog: niet gefaald, niet geslaagd. Zonder vallen geen opstaan, juist daarvan leer je in je studententijd. Er gaat altijd wel iets anders dan gepland, het is belangrijk om daarmee om te leren gaan.’
Ook onderzoeker ouderenzorg Charlotte Poot had een heldere oproep aan alle studenten: ‘Het is oké om geen eindbestemming te hebben, een kronkelend pad te nemen en soms gewoon niet te weten. Je kunt nooit verkeerd lopen zolang de keuzes die je maakt voor jou op dat moment goed voelen. Dus blijf ontdekken, en het allerbelangrijkste: blijf genieten.’
Volgend jaar vindt de opening van het academisch jaar voor het eerst in de 450 jarige geschiedenis plaats in Den Haag, in het nog te openen Spuigebouw.
Universitair docent Nederlandse archeologie Arjan Louwen heeft de LUS Onderwijsprijs gewonnen.
De prijs voor de beste docent van de Universiteit Leiden werd maandagmiddag uitgereikt bij de opening van het academisch jaar in de Pieterskerk. Uit het juryrapport blijkt dat Louwen een docent is ‘die uitblinkt in passie en toewijding’. Zijn colleges ‘bruisen van energie en betrokkenheid, waar studenten zich echt gezien en gehoord voelen’. Ook weet hij ‘moeiteloos zijn eigen praktijk in zijn colleges te verwerken’. Zijn studenten zijn lovend over hem: ‘Arjan weet niet alleen te onderwijzen, maar ook te inspireren.’
‘Ik had echt niet verwacht hier te staan vandaag’, reageerde Louwen. ‘Ik wil alle studenten heel erg bedanken die de moeite hebben genomen mij voor te dragen en jaar in jaar uit vertrouwen in mij stellen als docent. Dat is voor mij al een prijs op zich.’
Hij draagt de prijs op aan voormalig Leids hoogleraar archeologie David Fontijn. Hij was Louwens professor en overleed twee jaar geleden. ‘Hij was de meest inspirerende docent en werd later mijn promotor, mijn mentor en een heel goede vriend. David stond gewoon lekker in zijn Star Wars- of David Bowie-T-shirt les te geven. Ik ben hem eeuwig dankbaar voor het voorbeeld dat hij was en dat ik zijn lessen door kan geven in mijn eigen onderwijs.’
De andere genomineerden waren hoogleraar rechtsgeschiedenis Egbert Koops en universitair docent Italiaanse letterkunde Carmen van den Bergh. Zij is ook opleidingsvoorzitter van Italiaanse taal en cultuur, de opleiding die onlangs nog op de nominatie stond te worden opgeheven. Dat plan is inmiddels teruggedraaid.