Beelden van oproerpolitie in Beiroet, Portland en Minsk wisselen elkaar in rap tempo af. Aan tafel zitten presentator Humberto Tan en minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok. Voor hen verschijnen de hoofden van journalisten op beeldschermen.
Elke vijf dagen wordt ergens ter wereld een journalist gedood, waarschuwde UNESCO tijdens de digitale World Press Freedom Conference, een samenwerking van de VN-cultuurorganisatie en de Nederlandse overheid. Leidse onderzoekers en studenten organiseerden het academische deel.
De conferentie is vanwege de pandemie grotendeels online. Tijdens de soms stotterende audio- en beeldverbindingen zijn vrijheid van meningsuiting, transparantie en veiligheid voor journalisten de terugkerende thema’s. Al vanaf de opening worden de gevaren voor de democratie aangewezen: Trump, Facebook en Duterte.
Facebook-bias
Maria Ressa, journalist uit de Filippijnen, legt het kort uit: ‘Honderd procent van de Filippino’s die op internet zit gebruikt Facebook. Het is de grootste nieuwsbron en populisten worden erdoor gedragen. We moeten zorgen dat de bias van het platform niet de dood van de democratie wordt.’
Ook Dutertes ambtsgenoot Trump wordt aangevallen. Elisabeth Bumiller van The New York Times vertelt hoe haar krant de aanhoudende stroom leugens uit het Witte Huis direct is gaan benoemen voor wat ze zijn. Minister Blok probeert ondertussen zijn gezicht in een diplomatieke plooi te houden.
Kort daarna opent hoogleraar journalistiek en nieuwe media Jaap de Jong het parallelle programma voor wetenschappers, dat hij samen met universitair docent Willem Koetsenruijter en hoogleraar Koreastudies Remco Breuker opzette. Student Romy Heymans en oud-student Bruce Mutsvairo verzorgen de presentatie.
Professionele desinformatie
Volgens De Jong is de rol van wetenschappers in journalistieke veiligheid cruciaal. ‘Academici kunnen schendingen van persvrijheid en bedreigingen van de journalistiek nauwkeurig in kaart brengen. Ze kunnen vergelijkingen tussen landen, soorten medialandschap en staatsvormen maken. Deze feiten zijn in tijden van professionele desinformatie en afnemend vertrouwen in media essentieel.’
De moord op de Saoedi-Arabische journalist Jamal Khashoggi komt van alle onderwerpen het meest terug. Zijn verloofde, de Turkse Hatice Cengiz is live aanwezig in een van de sessies en beklaagt zich over de nog altijd gebrekkige reactie op de moord in 2018, en op de vele andere journalisten die jaarlijks sterven in conflictgebieden en landen met autocratische regimes.
Volgens Cengiz heeft het Midden-Oosten een nieuwe generatie Khashoggi’s nodig om daadwerkelijk democratisch te worden.
Naar aanleiding van de conferentie hebben zestig landen toegezegd veiligheid van journalisten beter te willen gaan waarborgen.