In België hebben tien universiteiten al drie keer aan hun overheid gevraagd om het Europese associatieverdrag met Israël op te schorten. In dat verdrag worden onder andere handelsafspraken geregeld. De Universiteit van Amsterdam deed in juni een vergelijkbare oproep aan de Nederlandse overheid.

Studentenpartij DSP-SC wilde maandag tijdens de universiteitsraad weten wat de reactie van het college was op deze oproepen. De nieuwe Leidse collegevoorzitter Luc Sels, tot voor kort rector van de KU Leuven en een van de opstellers van de Belgische oproep, reageerde op de raadsvragen. 

‘De rectoren hebben bij herhaling gevraagd aan de Belgische regering om het geweld op de sterkst mogelijke manier veroordelen en om initiatieven voor humanitaire hulp maximaal te steunen’, zei hij. ‘En heel belangrijk: om te vragen aan de Europese Commissie om associatieverdrag met Israël op te schorten. Artikel 2 van dat verdrag voorziet namelijk in het belang van mensenrechten als essentiële voorwaarde voor de associatie. Naar onze inschatting worden die mensenrechten geschonden. Het beste is dan ook om het verdrag op te schorten.’

Over samenwerking met Israëlische universiteiten is een zeer complexe situatie ontstaan, legde Sels uit. ‘Alle universiteiten hebben eigen mensenrechtencommissies en proberen zelf inschattingen te maken. Binnen onderzoeksconsortia is er ook geen overeenstemming tussen partners.’ 

afzonderlijke feiten én niveaus

Een Europese opschorting van het verdrag zou de nodige helderheid kunnen scheppen.  Al betekent opschorten niet automatisch dat er een streep gaat door samenwerking met  Israëlische universiteiten.

‘De Belgische rectoren hebben bij herhaling deze oproep aan de Commissie gedaan, en toch hebben ze zelf nog samenwerkingen met Israëlische universiteiten lopen’, laat Sels namens het college later weten. ‘Dat zijn twee afzonderlijke feiten én niveaus. Het associatieverdrag is gesloten met de staat Israël, onderzoekssamenwerkingen lopen met Israëlische universiteiten die overigens ook niet allemaal op dezelfde wijze in deze tragedie staan.’

Sels zei tijdens de vergadering dat het Leidse college zich kan vinden ‘in het standpunt van de UvA en van de Belgische rectoren. Dat standpunt mag stilaan steun krijgen van andere landen. Ik ben bereid om aan de andere Nederlandse universiteiten een soortgelijk standpunt te ontwikkelen. Al wil ik dat nog wel eerst overleggen met de Leidse decanen. We moeten namelijk geen twee tones of voice krijgen binnen het universiteitsbestuur.’ Er is nog geen officieel collegebesluit genomen.

Op het niveau van universiteitskoepel UNL was al eerder gewerkt aan zo’n oproep, aldus Sels. Maar door het staakt-het-vuren in Gaza kwam dat stil te liggen. ‘De humanitaire omstandigheden zijn sindsdien niet verbeterd, wel, integendeel. Nu is wel een moment om alsnog tot zo’n collectieve oproep te komen. Ik ga het dan ook voorleggen aan de andere universiteiten.’

Bezinnen

Studentraadslid Anouk Moritz van DSP-SC wilde van Sels weten wanneer de kwestie besproken gaat worden door de UNL. Sels: ‘Vrijdag is er een UNL-vergadering, en dan leg ik het in een rondvraag voor. Maar verwacht geen beslissing op dat moment, want het staat niet op de agenda. De universiteiten zullen zich hierover willen bezinnen, dus ik verwacht pas in januari een volgende stap. Het gesprek zal in ieder geval worden opgestart.’

Moritz: ‘Maar als er geen collectief standpunt komt? Komt Leiden dan zelf met een statement?’

Sels: ‘Dan komen we in een nieuwe situatie, maar het ligt wel in de lijn dat we naar zo’n standpunt gaan.’

Moritz wilde ook weten waarom Leiden niet zelf al een oproep doet. Volgens Sels is dat niet handig. ‘Er waren collega’s die misnoegd waren over de stap die de UvA nam zonder eerst te overleggen met de andere universiteiten. Dat wil ik graag voorkomen. Met een gezamenlijk standpunt sta je ook het sterkst in Europa.’

In september besloot de Leidse universiteit te stoppen met studentuitwisselingen tussen Leiden en Israël, na een advies van de commissie Mensenrechten en Conflictgebieden daarover. Die commissie zou ook dit najaar nog met een advies komen over wetenschappelijke samenwerkingen met Israëlische instituten, maar daarop is het nog wachten.

Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke laat weten dat de oproep van het college niets verandert aan deze procedure.