Joeweela (39) uit Gouda werd in het bijzijn van haar kinderen op straat doodgeschoten door haar ex-man. De 38-jarige Jessica uit Vlijmen werd met geweld omgebracht door haar vriend. In Veldhoven werd Shanesca (34) dood gevonden, haar partner werd aangehouden. De 24-jarige Bouhra uit Almere verdween en werd later teruggevonden in het bos, vermoord door haar man. En Lisa (17) werd in Abcoude van haar fiets getrokken en gedood door een onbekende man.

Tussen 15 juli en 21 augustus werden in Nederland maar liefst vijf vrouwen vermoord. Op Lisa na allemaal door een (ex-)partner. 
‘Wat ik bij mijn studenten merk is dat zodra ik het heb over Lisa en vergelijkbare gevallen’, begint hoogleraar Veiligheid en Interventies Marieke Liem, ‘is dat ze allemaal de angst voor de man in de bosjes herkennen. Het kan ook hen overkomen, dus ze nemen allerlei voorzorgsmaatregelen als ze alleen over straat gaan. Ik vraag dan altijd: weet je dat het risico is om slachtoffer te worden van iemand die je kent vele malen hoger is?’

Jaarlijks worden in Nederland gemiddeld 43 vrouwen gedood. In zestig procent van de gevallen is de (ex-)partner de dader. ‘Een vriendje dat te ver gaat, een eerste date die uit de hand loopt, iemand met wie je misschien wel onder een dak woont, opa’s, ooms, vaders, daar is het risico zoveel hoger van. Er gaat echt een aantal colleges overheen om de mythe van de enge man in de bosjes te ontkrachten.’

Monitor

Liem lanceerde in april 2025 officieel de Nederlandse Femicide Monitor, die alle gevallen bijhoudt van moord en doodslag met vrouwelijke slachtoffers tussen 2014-2024. Met deze data wil ze zogenoemde “rode vlaggen” voor femicide signaleren. Ook voert ze gesprekken met de nabestaanden van slachtoffers van vrouwenmoord. 

‘Wat mij verbaasde is dat hoogopgeleide vrouwen zo’n groot aandeel zijn van de slachtoffers. Veel van hen, zo niet het gros, waren hoogopgeleide, zelfstandige vrouwen met een eigen bedrijf, die werkten als psycholoog, jurist, directeur van een school, ondernemer en ga zo maar door.’ Ze hadden ‘behoorlijk wat sociaal en emotioneel kapitaal’, constateert Liem. ‘Ze hadden een uitgebreid netwerk, veel empathisch vermogen en konden zich goed inleven in het gevoelsleven van anderen. In combinatie met hun intellectuele bagage zorgde dat ervoor dat ze vaak heel erg lang in een ongezonde relatie bleven en slechts in enkele gevallen aan de bel trokken of überhaupt aan de buitenwereld lieten weten dat het misging.’

De vrouwen rationaliseerden het gedrag van de dader. ‘Vaak door de schuld op zichzelf te betrekken. “Hij doet nu eenmaal zo, omdat ik ook dingen heb gezegd die niet door de beugel konden. Hij heeft me wel geslagen, maar niet in mijn gezicht. Hij heeft me wel vastgeknepen, maar dat was maar even. Zo is hij nu eenmaal als hij heeft gedronken.” Ze plaatsen het gedrag steeds in perspectief, waardoor ze langer in een relatie blijven waarbij het escalerend geweld uiteindelijk kan uitmonden in dodelijk geweld.’

Schaamte

Nabestaanden vertellen ook dat schaamte een belangrijke rol kan spelen. ‘Het idee van: wat zullen de buren, de omgeving ervan zeggen? Misschien juist omdat het vaak witte, hoogopgeleide vrouwen waren dat het niet past bij hun wereldbeeld.’

In de blijf-van-mijn-lijf-huizen waarmee de hoogleraar nauw samenwerkt, ziet ze heel andere populaties. ‘Dat zijn vrouwen die vaak al van jongs af aan huiselijk geweld hebben meegemaakt. Sommige van hen belandden daar als kind omdat moeder werd mishandeld. De herkenning van huiselijk geweld is dan bij relatief hoogopgeleide vrouwen, vanwege hun geprivilegieerde positie in de samenleving, veel verder weg. Ze zijn er simpelweg niet mee bekend, waardoor ze een onopgemerkt in zo’n situatie kunnen belanden.’ 

Liem denkt dat deze groep vrouwen gevaren over het hoofd ziet, of bagatelliseert. Een belangrijke risicofactor is isolatie. ‘We vermoeden vaak intieme terreur en dwingende controle, de mannelijke partner die zegt: “Het is beter voor onze relatie als jij je vrienden en familieleden niet meer ziet.” Maar die isolatie kan ook vanuit het slachtoffer komen. Ze merkt dat haar omgeving hem niet ziet zitten en besluit zelf om afstand te nemen. En de omgeving kan ook zelf beslissen geen contact meer op te nemen, omdat ze hem niet zien zitten. Bovendien hebben ze haar nog zo voor hem gewaarschuwd, maar ze gaat telkens weer naar hem terug, waardoor de sociale omgeving op den duur denkt: we trekken onze handen ervanaf.

‘Studenten behoren ook tot die populatie van hoogopgeleide vrouwen, die dus ook in deze situaties terecht kunnen komen. En ik merk dat er toch vaak door deze groep wordt gedacht: dit overkomt ons niet. Maar dat is dus een misvatting.’

Dat heeft volgens Liem te maken met de zogeheten just world theory. Vrij vertaald: mensen krijgen wat ze verdienen. ‘Daar komt ook victim blaming vandaan. Dan zeggen we bijvoorbeeld: “maar zij ging vreemd” of “zij zat zelf ook aan de drugs”. Dat gebeurt allemaal om dat wereldbeeld in stand te houden. Maar dat beeld “wij zijn goed en alles wat slecht is, past daarbuiten” klopt niet. Die man in de bosjes past daarbuiten, maar de leuke jongen die steeds over de vloer komt en met wie je zulke goede vrienden bent niet. Tot hij op een dag veel te ver gaat. Het risico op slachtofferschap, gewelddadig en ook seksueel, ligt juist in die hoek.’

Tijdens de Orange the World-weken, een wereldwijde campagne tegen geweld tegen vrouwen en meisjes, organiseert Marieke Liem drie documentaire-/filmscreenings in Den Haag aan de Schouwburgstraat. Elke dinsdag vanaf 25 november om 17.30 uur. Gratis.