Cultuur
Specht, snavel, snot
Tot aan de heropening van Museum De Lakenhal stort masterstudent film & photographic studies Eliza Jordaan zich op de verborgen schatten. Deze week: wat je niet meer níet kunt zien.
Eliza Jordaan
donderdag 23 mei 2019
Foto Museum De Lakenhal

Wat een olijke vogel hè? Overduidelijk een specht, als je het mij vraagt. De lange snavel kaarsrecht vooruit, kraaloogjes aan beide kanten en een heuse verenkuif achterop z’n koppie. Niet alle spechten hebben een kuif, maar deze wel.

Ook niet alle spechten zijn eigenlijk een olielamp, maar deze wel. Een geelkoperen olielamp. Toen ik de beschrijving van het object las moest ik even omschakelen. Want wanneer je eenmaal een gezicht, figuur of een poppetje in een willekeurig object herkent, kun je het niet meer níet zien.

Pareidolia, zo heet dat. Wat zoveel betekent als: gezichten menen te herkennen in levenloze objecten. Een onwijs mooi woord trouwens, parei-dolia. Het doet denken aan dolen, dwalen of ijlen. Dingen zien die er niet zijn. Iets aanzien voor wat het niet is.

De kop blijkt een oliereservoir, de snavel is de tuit voor de vlam, de kuif het handvat: de specht is een lamp.

Misschien zie jij er iets heel anders in. Of helemaal niets, dat kan natuurlijk ook. Maar dan zal toch zeker de titel wel tot de verbeelding spreken? Want het leukste komt nog. In tegenstelling tot wat ik verwachtte, heet dit voorwerp niet ‘specht-lamp’, of ‘geelkoper-vogel’ of ‘olielamp-specht’. We hebben het hier over een snotneus. Wat is de overeenkomst tussen een olielamp en een hinderlijk zesjarig jochie? Wat dankt z’n naam aan wat?

Bij het intypen van ‘snotneus’ in de fameuze digitale zoekbalk verschijnen er - zoals verwacht - eerst een hele reeks up close afbeeldingen van peuterneusjes vol slijmslierten en groen gespetter. Ook belandde ik vrijwel direct op de snot-pagina van A.Vogel.

Maar het zit als volgt: deze ‘vogel’ is een olielamp die zijn naam dankt aan het ontwerp dat zorgt voor het constant druppelen van de olie, die zo de vlam brandende houdt. Hiermee wordt de olie hergebruikt. Net zoals snotneuzen die constant… juist ja.

Ik zocht nog naar een verband tussen spechten en snotneuzen. Dat is er helaas niet. Spechten hebben zelfs piepkleine veertjes in hun neusgaten, zodat er geen houtsnippers in komen tijdens het tikken in de boombast. Maar in mijn hoofd is dat verband er wel degelijk, en misschien nu ook in dat van jou.

Snotneus van geelkoper, eerste helft 19e eeuw
Maker: anoniem
Collectie Museum De Lakenhal