Wat als je als theatergezelschap opeens een land in oorlog moet leiden? Dat is de vraag waarmee het Nederlandse gezelschap De Theatertroep aan de slag is gegaan in de voorstelling Zelensky Hier.
‘Tot op de dag van vandaag is Zelensky omringd met leden van zijn cabaretgroep Kvartal 95’, vertelt Patrick Duijtshoff, die de Oekraïense president speelt in de voorstelling. ‘Zijn vrouw, die ook in de theatergroep zat, schrijft mee aan zijn speeches, de boekhouder van het theatergezelschap ging aan de slag bij het Ministerie van Financiën en een van zijn beste vrienden werd Hoofd Veiligheidsdienst.’
Een heel theaterteam leidt een land, maar dan raakt het land in oorlog. ‘Hoe gebruikt hij zijn theaterverleden om het land te leiden? Als je met film en theater bezig bent, ben je continu bezig met de aandacht van het publiek vasthouden. Dat doet Zelensky ook heel goed. Zijn toespraken zijn bijna shakespeareaans: in opbouw, beeldspraak en metaforen. Echt ongelooflijk goed. Vanaf de dag dat de invasie begon, heeft hij alleen nog maar legerkleding gedragen. Dat is geniaal, iedereen heeft het erover.’
Dat heeft volgens de acteur alles te maken met Zelensky’s theaterverleden. ‘In het begin heeft hij ervoor gekozen om in Oekraïne te blijven. Dat filmpje waarin je ziet hoe hij met zijn team voor het presidentieel paleis staat, dat zeker een doelwit is, terwijl Kyiv wordt gebombardeerd en zegt: “Wij blijven hier” is het moment waarop iedereen dacht: dit is een bijzonder persoon. Daarom heet de voorstelling ook Zelensky Hier. Dat woord gebruikt hij heel vaak.’
Naar aanleiding van dat filmpje verdiepte theatermaker en cabaretier Patrick Nederkoorn zich verder in het leven van de president. ‘Hij zocht een Nederlands theatergezelschap dat soortgelijk theater maakt en werd door meerdere mensen getipt om eens een keer bij ons te kijken’, vertelt Duijtshoff. ‘We doen niet precies hetzelfde, maar we leveren wel veel kritiek op grote maatschappelijke thema’s en op de politiek. Zelensky deed dat ook. Politici betaalden Kvartel 95 om maar niet belachelijk gemaakt te worden door hen.’
Aan de hand van biografieën, documentaires, speeches, interviews, oude sketches en liedjes probeert de theatergroep zoveel mogelijk over Zelensky te weten te komen. Hoe kon de tv-kok, stem van Beertje Paddington én winnaar van Dancing with the Stars uitgroeien tot president van een land in oorlog?
‘We hebben het script ook door een Oekraïense journalist laten lezen om te zorgen dat er geen fouten in staan. Verder heb ik me geprobeerd door de serie Dienaar van het Volk te worstelen, waarin Zelensky iemand speelt die president wordt, maar het is hele platte humor. Niks mis met Jandino Aspiraat, maar het is een beetje Jandino-achtig.’
‘In een van zijn meest bekende acts staat hij met een vriend achter een vleugel en doet hij alsof hij met zijn stijve piemel piano speelt. Het is echt absurd om hem, de oorlogspresident, dat te zien doen. Wij hebben die sketch ook in de voorstelling, maar dan speelt hij een duet met Poetin op de vleugel.’
In een interview met David Letterman zegt de voormalig komiek dat humor een van de belangrijkste wapens is in tijden van oorlog. ‘Hij gebruikt dat ook echt om de aandacht op Oekraïne te houden, maar ook in zijn communicatie naar andere wereldleiders toe. Die humor proberen wij ook te gebruiken. Veel Oekraïners komen na afloop naar ons toe en vertellen dat die humor echt in het DNA van de Oekraïners zit.’
Duijtshoff vindt dat er te veel onwetendheid is in Nederland als het gaat over de gevolgen van de oorlog. ‘Iedereen heeft het steeds over de “miljardensteun”. We geven 2,7 miljard uit om Oekraïne te steunen, waarvan een heel groot deel bestaat uit oud materiaal dat ons leger niet meer gebruikt. Dat stelt helemaal niets voor. Kyiv is 22 uur rijden hiervandaan en als Rusland de oorlog wint, hebben wij een gigantisch probleem. Het is geen geheim dat Poetin nog wel even wil doorgaan. Het besef dat we elkaar nodig hebben in Europa tegen iemand als Poetin ontbreekt.’
De Nederlandse politiek kan volgens de acteur nog veel van Zelensky leren. ‘We zijn een egoïstisch land aan het worden en we missen politici die dat kunnen overstijgen, idealen en dromen hebben, en politiek bedrijven met een hart. Zelensky heeft zoveel jaar geleden als acteur een politieke serie gemaakt en tijdens het maken daarvan werd hij steeds kwader over hoe de politiek in Oekraïne in elkaar zat. Hij wilde daar verandering in brengen en heeft zich toen verkiesbaar gesteld.’
‘In de eerste jaren van zijn presidentschap heeft hij heel hard geprobeerd corruptie uit te bannen en te zorgen dat de bevolking het beter zou krijgen. Hij is echt vanuit een ideaal en met een droom de politiek in gestapt, en nu leidt hij zijn land ook nog eens zo dapper. Hij schijnt ook nooit bang te zijn. Na de slachting in Boetsja wilde hij bijvoorbeeld, terwijl het daar heel gevaarlijk was, koste wat het kost de stad in om de overlevenden te spreken. Er zijn niet veel wereldleiders die dat doen. Hij blijft daar in Oekraïne, weet zijn volk moedig te houden met zijn speeches en is niet bang. Momenteel zijn er maar weinig helden op de wereld zoals hij.’
De Spelersfederatie & De Theatertroep, Zelensky Hier. Leidse Schouwburg Stadsgehoorzaal, zaterdag 20 april om 20:15, tickets vanaf €10