In 2015 begint Peter Vonk, studentenhuisarts van de Universiteit van Amsterdam, zich steeds meer zorgen te maken om zijn patiënten. Een alarmerend aantal geneeskundestudenten meldt zich bij hem met aan stress gerelateerde klachten: extreme vermoeidheid, hoofdpijn en lusteloosheid. Extra zorgelijk is dat ze na een eerste bezoek uit beeld verdwijnen.

Zijn ze uitgevallen bij hun studie? Of durven ze zich niet meer bij hem te vertonen? Vonks vermoedt het laatste. Ze schamen zich, want welke student zegt nu graag dat het allemaal niet lukt?

Hij besluit met zijn verhaal aan te kloppen bij studentenwelzijnsfonds SGV, in de hoop dat er meer aandacht voor het probleem komt en het taboe kan worden doorbroken.

Schaamte

Dat fonds benadert vervolgens regisseur Frederiek Voskens van PodiumT, een organisatie die taboedoorbrekende en interactieve theaterstukken maakt. Het resulteert in Time Out, een langs universiteiten trekkende show waarin de acteurs over studiestress en sociale druk in gesprek gaan met de toeschouwers.

Donderdag komt de voorstelling naar Ins Blau in Leiden, op verzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum en studievereniging van geneeskunde MFLS.

‘Het ontstond dus in opdracht’, vertelt Voskens. Ze besloot zich in de problematiek te verdiepen en ging in gesprek met studentenorganisaties ISO, LSVb en LKvV, én met een groep geneeskundestudenten om wie huisarts Vonk zich zo veel zorgen maakte.

Uitkomst: ja, er waren veel studenten met stress, en ja, er was schaamte om het daarover te hebben.

Hoge eisen

Vijf jaar geleden praatten studenten er ook niet met elkaar over, zegt Voskens. ‘Het probleem bestond al wel, maar het was nog niet zichtbaar.’ Dat is anno 2020 veranderd, mede door de toegenomen media-aandacht. Maar de schaamte blijft: ‘Het is niet cool om in deze tijdgeest van hoge maatschappelijke verwachtingen te zeggen dat je het eigenlijk niet aankunt.’

Kern van het probleem: de hoge eisen van de maatschappij én van henzelf. ‘Ze moeten naast studie te veel tegelijk doen: hoog scoren op tentamens, een cv opbouwen, bijbaantjes hebben, een bestuursfunctie doen. Niet omdat ze het ambiëren, maar omdat het van je verwacht wordt en je er anders niet toe doet.’

Systemen als het bindend studieadvies en het leenstelsel hebben er bovendien aan bijgedragen dat studenten steeds sterker ervaren dat alles zo snel mogelijk moet, zegt Voskens. ‘Het is ongezien totaal misgegaan.’

Met die kennis ontwikkelde Voskens de voorstelling Time Out, die al een aantal jaar langs universiteiten trekt met studenten als publiek. Zowel het hoofdpersonage als de casus die in de voorstelling aan de orde komen, worden aangepast aan de studenten voor wie het wordt gespeeld, vertelt ze. ‘Als we voor geneeskundestudenten spelen, is de hoofdpersoon een geneeskundestudent. Spelen we voor rechtenstudenten, past het personage zich daarop aan.’

Kritisch

Tegenspelers zijn huisgenoten en volwassenen, die ieder een andere visie op de studentenproblematiek hebben. ‘Er zijn bijvoorbeeld veel studenten die die druk zelf helemaal niet ervaren en denken: “Zoek het zelf uit”. Dat geldt ook voor sommige volwassenen. Andere mensen zeggen weer dat de studenten het zichzelf aandoen. Voor al die perspectieven is wat te zeggen.’

Dat vergt introspectie, zegt Voskens. ‘Het is geen aaibare, zalvende voorstelling. Het houdt de problematiek juist kritisch tegen het licht, het is niet bedoeld om medelijden met ze te hebben. De studenten die dit betreft moeten ook de hand in eigen boezem steken.’

De regisseur wil daar alvast wel een voorschot op nemen. ‘Het idee vanuit de maatschappij is dat je er pas toe doet als je havo hebt. Vmbo en mbo doen niet meer mee, maar dat is een heel grote vergissing. Daardoor wordt er onnodig heel veel druk op jonge mensen gelegd, die niet per se allemaal in die collegebanken thuishoren. Toch is het door die druk vanuit de maatschappij voor studenten blijkbaar heel moeilijk om dan te zeggen: ik ga iets anders doen wat beter bij me past.’

Zwarte dagen

Zowel tijdens als na de voorstelling gaan de acteurs met de studenten in discussie. Daarbij komen ook vragen aan bod als ‘Zie je een 6 als falen?’ en ‘Ben je door corona minder gemotiveerd voor studie?’

De pandemie heeft de studentenstress alleen maar verergerd. ‘Het enige goede nieuws is dat nu iedereen weet wat een depressie-achtig gevoel is’, stelt Voskens. ‘De meest stoere student die dacht dat het hem nooit zou overkomen, heeft nu ook soms zwarte dagen. Zo kan iedereen zich beter in het probleem verplaatsen. Het slechte nieuws is dat er nu nog meer studenten last van hebben.’

Met de voorstelling hoopt Voskens nog heel veel studenten en andere jonge mensen te kunnen bereiken. ‘Weet je wie we nog niet in het publiek hebben gekregen? Jonge advocaten. Terwijl daar toch echt wel wat aan de hand is. Maar no way dat die het er in een volle zaal over gaan hebben. In die wereld is het taboe nog honderd procent.’

Time Out, Theater Ins Blau. Donderdag 10 december, 20 u. Maximaal 30 man. Meepraten kan ook via Zoom en een livestream. Aanmelden kan hier. Deelname is gratis.