Cultuur
In ‘Eindspel’ wordt de dood vakkundig uitgesteld
In het leven van acteur Hans Croiset (84) is eindigheid geen thema, maar in zijn rol als de blinde en verlamde Hamm in de Beckett-­bewerking Eindspel, des te meer.
Sebastiaan van Loosbroek
donderdag 5 december 2019
Hans Croiset (links) en René van ‘t Hof. ‘Het einde zit in het begin.’ Foto Sanne Peper

‘Ik heb zelden zo’n zware rol gespeeld’, zegt acteur en Louis d’Or-winnaar Hans Croiset (84) over zijn blinde en verlamde personage Hamm. Op het toneel draagt hij een bril waar hij niet doorheen kan kijken, zodat hij zich beter kan inleven in zijn blinde personage. ‘Het lukt me met open ogen niet om een blinde te spelen. Mijn tegenspelers zie ik dus niet, ik ontwaar alleen wat vlekken op de eerste rij.’

In Eindspel van Theater Rotterdam, een bewerking van Endgame van de Ierse toneelschrijver Samuel Beckett uit 1957, draait het om vier dolende zielen die in een verlaten wereld hun onafwendbare levenseinde uitstellen en er nog het beste van proberen te maken. Twee personages zijn door hun zoon opgesloten in een vuilnisbak, nadat ze door een fietsongeluk hun benen zijn verloren. De blinde Hamm wordt per rolstoel voortgeduwd door zijn kreupele bediende Clov, gespeeld door René van ’t Hof.

“Het einde zit in het begin, en toch ga je door”

Erg gezellig klinkt het niet, maar er is genoeg te lachen, verzekert Croiset. ‘Vooral René draagt enorm bij aan de droogkomische stukken. Zijn spel wordt, ondanks de zware teksten, niet bedrukt.’

Een voorbeeld van een stukje zware tekst geeft hij liever niet. ‘Als ik dat nu doe, dan klinkt het zwaarder dan het in de voorstelling overkomt.’ Even later: ‘Zinnen als "U bent op aarde, daar is geen remedie voor", of "Het einde zit in het begin, en toch ga je door", of "Het hele leven moet je wachten, tot je een heel leven bij elkaar hebt". In het theater klinkt dat lichter dan daarbuiten.’

Al verschilt dat per regio, signaleert Croiset. ‘In het westen van het land durft men voor het lachen uit te komen. Daarbuiten niet. In de grote steden hangt een vreemde souplesse. Gistermiddag hadden we nog een uitverkocht Amstelveen. Het gelach klaterde door de voorstelling heen. Het is niet vastgeroest: meningen worden in twijfel getrokken. Wij bieden de tekst aan ter overweging en iedereen zal het anders interpreteren. Maar voor ons is het dankbaarder om voor een volle zaal in het westen te spelen. Daarbuiten komen aantoonbaar minder mensen.’

Het origineel dateert van 1957. ‘Beckett durfde met alle conventies te breken. Toen was men bang voor atoombommen. Nu is de vraag: hoe zorgen we ervoor dat de wereld blijft bestaan? Door de klimaatcrisis is het een hedendaags stuk. Het is het einde van de aarde terwijl je hem nooit hebt zien branden.’

Hoe gaat de acteur om met zijn eigen eindigheid? ‘Die bestaat niet voor mij. Ik schuif het op een heel prettige manier voor me uit. Ik heb nog heel veel plannen: doorgaan met werken, heel veel rollen spelen, me bemoeien met het toneelklimaat. Nou ja, het zal wel een keer gebeuren, ze regelen het maar.’

Theater Rotterdam, Eindspel. Leidse Schouwburg, zaterdag 7 december, 20.15 u. €12,50 tot 35,50