Cultuur
Gevangen in de moeilijkste taal ter wereld
In de escaperoom Afrikaanse talen kun je alleen uit de cel ontsnappen door een verhaal over een monster te doorgronden.
Vincent Bongers
woensdag 15 mei 2019
In Noord-Tanzania leven een half miljoen sprekers van het Iraqw, een taal als een grammaticale puzzeldoos.

‘Volgens twee websites is Iraqw de moeilijkste taal ter wereld. Dat is een beetje onzin, maar ik zal het zeker vermelden. Het klinkt wel goed namelijk, en het mag wel een beetje ronken bij zo’n escaperoom’, zegt hoogleraar Afrikaanse taalkunde Maarten Mous.

Tijdens de Museumnacht wordt het publiek vastgehouden in een cel in de Oude School. Om de weg naar de vrijheid te kunnen vinden, is een spoedcursus over een taal nodig die alleen in een klein deel van Afrika wordt gesproken.

‘De Iraqw is een volk dat leeft op een hoogvlakte in het noorden van Tanzania’, vertelt Mous. ‘Hun taal telt zo’n half miljoen sprekers. Dat is trouwens nog behoorlijk veel, voor Afrikaanse begrippen dan. Ik trok in 1987 voor het eerst naar het gebied en heb mijn promotieonderzoek over het Iraqw gedaan. De meeste talen in Tanzania behoren tot de Bantu-familie, deze is duidelijk anders. Alle grammaticale zaken van een zin worden in één woord in die zin uitgedrukt.’

Dat maakt het heel moeilijk om de taal te analyseren, aldus de hoogleraar. ‘Ik zal een voorbeeld geven: mustunday haniis betekent: “Waarom is het aan jullie gegeven?” Haniis betekent “geven”. Alle andere informatie: “Waarom is het aan jullie” zit helemaal in het woord mustunday. Best lastig, natuurlijk. Ik ga mijn arme publiek in een half uurtje laten zien hoe je dat enigszins doorgrondt. De gevangenen moeten zo’n vormpje uit elkaar kunnen trekken om te ontsnappen.’

Hulp komt er in de vorm van een monster, of beter gezegd, een verhaal over een monster. ‘Ik vertel een sprookje van de Iraqw over de Aama Irmi. Dat is een monster dat vrijwel iedereen verslindt. Er blijven nog maar een paar mensen over op aarde. Waaronder twee jongetjes, die gaan op zoek naar het monster om het te bevechten. Uiteindelijk overwinnen ze het en snijden een teen van het beest af. Alle opgegeten mensen komen vervolgens levend en wel uit het monster tevoorschijn. Met dit volksverhaal kan ik de deelnemers op weg te helpen: ze stap voor stap naar een oplossing brengen.’

Afrikaanse talen escaperoom
Locatie: Old School

Elfde Museumnacht

Studentenvereniging Quintus organiseert op zaterdag 18 mei voor de elfde keer de Leidse Museumnacht. Elf musea openen ’s avonds hun deuren. Uiteraard is een deel van de vaste collectie van de musea te zien, maar er is veel meer te doen. Zo wordt de nacht geopend met lasergamen in een arena op de Beestenmarkt en komt mentalist Alex Blackwood naar de Oude Sterrewacht om gedachten te lezen en ‘mystieke goocheltrucs’ te doen. Ook is er muziek: Reggae-punkband Starfish speelt in Museum Volkenkunde. Wie meer van ‘poëtische pop’ houdt, kan terecht bij Iris Penning in de Old School. Als de deuren van de musea uiteindelijk toch sluiten, dan is er nog een afterparty in Gebr. de Nobel.

Museumnacht Leiden
Zaterdag 18 mei, € 14.00
www.museumnacht.nl