Klimaatverandering, terroristische aanslagen, fake news, massa-immigratie en privacyschending: het zijn onderwerpen waar we niet alleen geregeld over horen, maar die ons ook angst aanjagen. Dat zegt Critical Mass, een stichting die tentoonstellingen, installaties en games ontwikkelt over ‘schurende’ onderwerpen in de samenleving.
Een van die installaties is de Angstfabriek in Den Haag, een omgebouwde portakabin in het Huijgenspark, vlak bij station Hollands Spoor. Theatermakers en escaperoombouwers werkten mee aan de opzet.
‘Het doel is onze bezoekers te laten nadenken over de hoeveelheid angst die er om ons heen wordt gezaaid, wie daar baat bij en last van hebben en welke effecten angst heeft op ons als individu en als samenleving’, vertelt communicatiemedewerker van Critical Mass Chanu Autar.
Van angst tot aankoop
Het idee hiervoor komt van Hiske Arts, de projectleider van de Angstfabriek. ‘Zij was ontzettend gefascineerd door alle angstberichten die ze overal tegenkwam, vanuit bedrijven, activisten, politici en media’, vertelt Autar. ‘Laatst bijvoorbeeld, toen zag ze flesjes water waarbij stond: ‘Zorg dat je heel de dag voldoende drinkt’ onder het mom van ‘voorkom uitdroging’. Dat flesje kostte wel drie euro. Op die manier zetten bedrijven angst in om mensen tot aankoop te bewegen’, aldus Autar.
De bezoeker begint zijn bezoek in het ‘angstlab’, een VR-ruimte waar hij een VR-bril krijgt opgezet die een nieuwsvideo afspeelt. Die video is een echt nieuwsitem geweest, maar is wel gedramatiseerd door iets andere montage en spannende muziek. Een apparaatje dat op de bezoeker wordt aangesloten, maakt een EEG-meting van de hersenen, meet het onderhuidse zweet en de hartslag. Zo krijgt elke bezoeker een indicatie hoe angstig hij of zij hiervan wordt.
Ook mag de bezoeker even achter de montagetafel van een fictief nieuwsmedium plaatsnemen om een nieuwsitem te maken. Wie kiest voor het onderwerp klimaatverandering, moet daar beeld bij kiezen dat goed de sfeer verbeeldt (bijvoorbeeld een zielige ijsbeer), een passende toon van de nieuwslezer kiezen (emotioneel en aangeslagen of opgewonden en verhit) een passende kop maken ‘die de boel meteen op scherp zet’ en er een dramatisch muziekje onder plaatsen.
‘Dit is een van de doeltreffendste onderdelen’, vindt acteur Gary Blufpand, die de directeur van de Angstfabriek speelt. ‘Het doel is om een feitelijk nieuwsbericht te veranderen in een overtuigend angstbericht. Met minimale middelen kun je een nieuwsfeit heel beangstigend maken.’ Maar, erkent Blufpand, de NOS zou hij niet van zulke praktijken willen betichten. ‘Ik zie het vooral bij krantenkoppen, die zijn soms overdreven bangmakend.’
Verderop in de container staat een lopende band met pakketjes. Daarin zitten - zogenaamd - acht veiligheidsproducten, die wel echt bestaan maar nog niet in Nederland op de markt zijn. ‘De bezoeker moet hier vier producten van kiezen waar hij prioriteit aan geeft om in te zetten in de maatschappij’, legt Blufpand uit.
‘Ze kunnen onder meer kiezen uit een antiwiegendoodmatras, een protestdrone die traangas schiet op betogers en een 3D-printer waarmee je thuis wapens kan produceren.’
Veiliger
De vraag die hier wordt opgeworpen: vergroten die producten nu de veiligheid van de maatschappij, of toch vooral de angst?
Blufpand: ‘Mijn personage, de fabrieksdirecteur, beweert dat hij de maatschappij helpt met het verspreiden van angst. Hij kapitaliseert het, maar vindt ook dat een bange samenleving leidt tot een veilige samenleving.’
En wie bang is, koopt graag producten om zich veiliger te voelen, zegt Autar. ‘Er is een veiligheidsindustrie ontstaan die steeds verder groeit. Maar een bange samenleving is ook een gepolariseerde samenleving. Als onze bezoekers de fabriek uit lopen, hopen we dat zij beter zijn geworden in het herkennen van angstcommunicatie en dat ze zich ertegen kunnen wapenen.’
De Angstfabriek in Den Haag, Huijgenspark.
van 13 november 2019 t/m 31 januari 2020
Tickets vanaf €10.