Cultuur
Deze musical is niet voor linkse rakkers
Het collectief De Theatertroep speelt een ‘actiemusical’ over de boze burger en het succes van populisten. ‘Het RTL-publiek, dat willen we hebben.’
Sebastiaan van Loosbroek
donderdag 24 november 2022
Foto Barbara Raatgever

Het had eigenlijk een film moeten worden, maar het werd een theatervoorstelling. ‘Matthijs Bockting (mede-scenarist van het stuk, red.) liep al heel lang met het idee van een man die steeds de krant van gisteren krijgt’, vertelt regisseur Eva Zanen (1982). ‘Het moest gaan over de boze burger, over het gevoel te worden achtergesteld.’

Zanen en Bockting kennen elkaar van de filmacademie en hebben samen al meerdere films gemaakt. In 2015 leverden ze hun filmplan over de boze burger in. ‘Maar niet veel later werd Donald Trump verkozen tot president en ging ik me verdiepen in de opkomst van het populisme. Dat wilden we ook verwerken in de film, dus we moesten het actualiseren. We wilden alleen geen linkse-rakker-film maken, want dan preek je voor eigen parochie.’

Uiteindelijk kwam er helemaal geen film, maar wel De man die elke dag de krant van gister krijgt en er nu genoeg van heeft. De voorstelling is gemaakt met collectief De Theatertroep en is vrijdag te zien in Theater Ins Blau.

Het is een actiemusical geworden. Wat is dat?
‘Om niet alleen linkse mensen te trekken, bedachten we om er twee publieksfavoriete genres tegenaan te gooien: actie en musical. Daar kijken mensen graag naar. Althans, musical is meer een vrouwengenre, maar als we er explosies in verwerken kunnen de mannen ook meekijken. Dat alles met een knipoog naar de genres.’

Met explosies, dus?
‘Onze tagline voor de film was: liedjes, explosies en toestanden. Dus dat zit ook in de voorstelling. Of de ontploffingen net zo spectaculair zijn als je zou verwachten, à la Die Hard, dat durf ik niet te zeggen.

‘Er zit ook veel slapstick in en er gaat van alles mis. Bovendien kun je de actie ook opvatten als activistisch. De voorstelling wekt de vraag op hoe een populist kiezers voor zich weet te winnen en hoe snel je in die retoriek kan worden meegevoerd.’

Het begint allemaal met een buurt­barbecue. Waarom?
‘Dat is een typisch voorbeeld van kleinburgerlijkheid. Mijn gevoel zegt dat veel mensen tevreden zijn als ze maar kunnen barbecueën in de zon. Daar is niets mis mee, tot het moment dat ze bang zijn dat dat van ze wordt afgepakt. Ik denk dat het gevoel dat je iets wordt afgenomen de voedingsbodem is voor het populisme. Mensen willen beschermen wat ze hebben.

‘De media geven de boodschap van de populist een podium’

‘In de voorstelling is de vraag of er wel genoeg vlees is de metafoor voor boze burgers die zich niet serieus genomen en gehoord voelen. Vervolgens zoeken zij iemand om de schuld te geven. Want dat is wat er dan altijd gebeurt: er wordt een zondebok gecreëerd.

‘We hebben geprobeerd om de hele maatschappij in die buurtbarbecue te gieten. Alle personages staan voor iets anders. Zo is hoofdpersoon Tom een tevreden burger en zwevende kiezer, maar hij krijgt elke dag de krant van gisteren. Zijn buurman is een populist en vindt dat Tom het niet moet pikken dat hij elke dag oud nieuws krijgt: dat is niet waar hij recht op heeft. Onder invloed van zijn buurman wordt Tom een ontevreden burger.’

Welke populisten zijn jullie voornaamste inspiratiebronnen?
‘Dat zijn Baudet, meneer Wilders en Trump, maar ook de heer Rutte. We hebben best veel tekst waarin we een-op-een politici citeren, overigens zonder dat te benoemen. Soms denk je: heeft iemand dit echt gezegd? Dat geldt bijvoorbeeld voor de speech van Trump vlak voor de Capitoolbestorming.’

De voorstelling heeft ook kritiek op de rol van de media, die het populisme zouden voeden. Wat doen zij verkeerd?
‘De media geven de boodschap van de populist een podium. Ik denk dat iemand als Baudet steeds gekkere dingen roept omdat hij daarmee de krant haalt en aandacht krijgt. Dat begon wat mij betreft met de film Fitna van Wilders. Als niemand erover was begonnen, had niemand het gekeken. Het is bovendien een heel slechte film en vervelend om naar te kijken.’

Maar moeten kranten dat dan maar negeren, ondanks de nieuwswaarde?
‘Het hangt ervan af hoe je het belicht en hoe je kiest wat nieuwswaardig is. Een aantal jaar geleden had Wilders iets heel schokkends gezegd tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. Ik weet niet meer wat het was, maar het was bedoeld om te shockeren. De volgende dag sloeg ik de Volkskrant open, maar daarin werd het niet genoemd.

‘Het blijft een ethisch dilemma waar ik ook geen goed antwoord op heb. We willen hiermee in ieder geval een vraag oproepen.’

Het doel was om ‘niet te preken voor eigen parochie’. Is dat gelukt?
‘Dat denk ik wel. Hein Janssen (theaterrecensent van de Volkskrant, red.) noemde ons bij Koffietijd op RTL 4. Ik dacht: yes! Dat is het publiek dat we willen hebben!’

Zouden Baudet en Wilders ook moeten komen kijken?
‘Ja, graag! Het lijkt me heel tof om met hen hierover een gesprek aan te gaan. De voorstelling is vooral heel grappig. Dat hebben we bewust gedaan, omdat de lach de kijker zachter en ontvankelijker maakt. Als de bezoeker na de voorstelling de werking van het populisme doorheeft, en daar nog even over nadenkt, dan zou ik dat heel fijn vinden.’

De Theatertroep. De man die elke dag de krant van gister krijgt en er nu genoeg van heeft. Theater Ins Blau, vrijdag 25 november, 20.30 uur. €22 (studenten €15,50)