Hoe erg snak jij naar een warme omhelzing? Stiekem willen we niets liever dan voelen, maar opeens leven we in een realiteit waarin aanraking uit den boze is.

Wat een timing van Museum De Lakenhal, dat vandaag opnieuw de deuren mag openen, en waar een tentoonstelling is te zien van Claudy Jongstra. Centraal in haar werk: wol. Jongstra is veelzijdig – beeldend kunstenaar, herder, colorist, boerin, ambachtsvrouw – en maakt werken van activistische aard: ze wil de kijker aanzetten tot actie.

Grote installaties vullen de ruimte, gigantische lappen met intense kleuren. Al lopend door de zalen stel je je voor hoe al die wol aanvoelt aan je vingertoppen, een beetje kriebelt misschien. Sommige oppervlaktes zijn grof, andere lappen veel fijner geweven. Een veelvoud aan structuren, dichtheid en diktes maakt nieuwsgierig.

Kijken of aanraken?

De raakvlakken tussen De Lakenhal en Jongstra’s oeuvre zijn evident. Het museum was ooit de plek waar Leidse ambachtslieden hun befaamde Leids Laken lieten keuren. Een wollen stof van hoge kwaliteit, gemaakt in Leiden en vervolgens verspreid over de hele wereld. Het was simpelweg een product dat werd verhandeld. Dagelijkse kost en keiharde business.

Maar in een museum roept het de vraag op: is dit bedoeld om aan te raken of om naar te kijken? Wat is wol in dit geval? Kunst of gebruiksvoorwerp? Jongstra bevraagt het. Stelt het tentoon. Vormt het om tot installaties en een ruimtelijke ervaring. Verheft het.

Het contrast tussen kunst en gebruiksvoorwerp is hier flinterdun en haarscherp tegelijk. Wordt kunst niet in zekere zin ‘gebruikt’ door het te tonen? Dat is immers inherent aan een kunstwerk: door beleefd te worden, dient het z’n doel. Toch?

Viktor&Rolf

Het is een grijs gebied waarin de stof zich begeeft. Denk hierbij ook aan (haute couture) mode. Een uiting die eveneens soms meer naar kunst neigt – duur, ogenschijnlijk onbereikbaar, high end – en waar veel mensen het nog altijd mee associëren. Zelden kan iemand zich een look die getoond wordt op de catwalk ook veroorloven in de winkel. Niet verrassend dat Jongstra ook met het iconische modehuis Viktor&Rolf heeft samengewerkt.

Hoeveel kan er schuilgaan in een pluk wol? Onwaarschijnlijk veel. Bloed en weelde. Warmte en keiharde kilheid. De hoge heren die als keurmeesters van de lakense stof bovenaan de piramide stonden maakten de dienst uit, elitair en onaantastbaar. Het goudleerbehang in het museum en de ornamenten in het gebouw getuigen van de rijkdom.

Eigen bodem

Maar het bloed dat aan de lappen kleeft, is ook niet mis: armoedige arbeidsomstandigheden, bedompte huisjes en schamele lonen waren dagelijkse realiteit voor de makers van de stoffen. En, oh ja, Leids Laken werd eveneens gebruikt als ruilmiddel in de slavenhandel.

Het contrast tussen hoog en laag, laagdrempeligheid en elitair is prominent aanwezig. Jongstra is een internationaal beroemd en visionair kunstenaar. Haar werk reist de hele wereld over, maar zelf blijft ze dicht bij de Hollandse bodem. Als herder die met een schaapskudde op de hei haar eigen wol produceert. En als kweker die in haar tuin in Friesland zaden en gewassen teelt en die vervolgens in haar werk gebruikt.

Wol is ook natuur, dier en grondstof. Speciaal voor deze tentoonstelling heeft Jongstra haar teelt naar Leiden uitgebreid. In de Hortus Botanicus heeft ze dit voorjaar gebiedseigen wedezaad geplant. Dit is vervolgens gebruikt als pigment om de blauwe kleur te geven aan de wol van de installatie ‘NINE’. Ze maakte het in het Fries Museum dat ze tijdens de lockdown mocht gebruiken als tijdelijk atelier.

Lokaal

Het is onderdeel van haar visie die ze met de zogeheten Community Seed Bank for Colour wil uitdragen: lokale ambacht heeft de toekomst. Wol is dus ook: een sociaal vehikel.

Lopend door de installaties van haar werk begeef je je tussen thema’s als duurzaamheid, leefbaarheid en een toekomst waar we als mens tezamen verantwoordelijk voor zijn. Zo ook in het werk ‘Woven Skin’: de pijnlijke situatie waarin de aarde zich nu bevindt, hoe verhouden we ons tegenwoordig tot de natuur? 

Omringd door de lange vervilte structuren, grote lappen die alle geluid dempen en gedimd licht dat tot stilte maant, kan er tijdens het bezoek van alles ontstaan. En ook al is aanraken dan wellicht lastig, voelen kan ook van binnen.

De tentoonstelling van Claude Jongstra is t/m 28 februari 2021 te zien in Museum De Lakenhal