De studententijd van cabaretier Fabian Franciscus (40) verliep in het begin ‘niet bepaald van een leien dakje’, vertelt hij. ‘Het begon al met het vinden van een woning. Hospiteren met autisme is niet makkelijk. Ik wist niet waarover ik moest praten, dus ging ik gewoon allemaal dingen opnoemen die in de woonkamer stonden. Dat werkte dus helemaal niet.
‘Ik ben wel drie maanden later opgebeld door een studentenhuis omdat er was ingebroken; of ik nog wist wat er allemaal in die woonkamer had gestaan.’
Franciscus kwam toen van een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen, om aan twee universitaire studies te beginnen. Hij heeft multiple complex developmental disorder (MCDD) een vorm van autisme die gepaard gaat met grote fantasie en angsten.
Zijn kijk op de wereld blijkt bijzonder goed te werken op het podium: hij brak in 2017 door met zijn eerste show Vlafeest, die ook een tijd op Netflix was te zien. In 2020 volgde Kleine Wereld, en nu toert hij met zijn nieuwe voorstelling Lekker Gezellig! Op 17 mei staat hij in de Leidse Schouwburg.
In de nieuwe show vertelt hij ook hoe zijn studententijd verliep. De titel Lekker Gezellig! slaat op hospiteeravonden: ‘Het gaat om gezellig meedoen, en daar was ik niet goed in.’
Waar ging je uiteindelijk wonen?
‘Ik kwam terecht in een omgebouwd kantoorpand dat je zelf af moest klussen – muren schilderen, tussenwandjes plaatsen - en dan hoefde je niet te hospiteren. Daar kwamen natuurlijk allemaal figuren op af die daar ook niet goed in zijn. Ik had weinig met die mensen, zeker in het begin. Ik ben daar, in zogenaamd de mooiste tijd van je leven, heel eenzaam geworden.
‘Ik heb een half jaar letterlijk niks gedaan – een beeje hangen op mijn kamer, met mijn gezicht in de bank. Dit klinkt misschien zwaar, maar toen ging ik fantaseren over de heftigste manier om dood te gaan. Daar schrok ik van, ik besefte dat het de verkeerde kant op ging. Dit moet het ook niet zijn, dacht ik. Toen ben ik langzaamaan hulp gaan zoeken, en het ging steeds beter. Tegen het eind van mijn studententijd ging het weer goed.
‘Maar de show is niet zo zwaar als dit, hoor.’
Wist je toen al dat je autisme had?
‘Op een gegeven moment ging ik er veel over lezen, en wist ik het wel, maar ik heb geen diagnose laten stellen omdat ik het nog ontkende. Vroeger was autisme niet bepaald cool. Ik hoop eraan mee te werken dat dat het wel wordt, of dat het in ieder geval oké is. Maar toen wilde ik er niets over horen.
‘Ik ben door verschillende fases heen gegaan. Je had de film Rain Man, daar was ik niet zo van gecharmeerd. Daar wilde ik niet bijhoren. Maar op een gegeven moment denk je toch: ik ben niet Rain Man, ik ben gewoon mezelf. Je kan ook zelf proberen dat beeld bij te stellen en van die zogenaamd ‘zwarte kant’ een sterke kant te maken.
‘Ik heb het omarmd, want als comedian maakt het me uniek. Door mijn MCDD heb ik een grote fantasiewereld met unieke verhalen waaruit ik kan putten.’
Wanneer ontdekte je dat je grappig was?
‘Ik zag een comedian op televisie en dacht: “Oh, dat kan ik ook.” Na enige tijd bleek dat ook zo te zijn.’
Is Lekker Gezellig! anders dan je eerdere shows?
‘Het is persoonlijker, denk ik. En daarnaast: bij Vlafeest hoefde je niet per se autisme te hebben om het te begrijpen, maar wel om het nog nét iets leuker te vinden. Lekker Gezellig! gaat over psychische struggles, maar die heeft meer dan een derde van Nederland. Het is breder geworden. Mijn shows moeten niet alleen leuk zijn voor mensen met autisme. Maar zoals we nu praten, klinkt het alsof het vooral daarover gaat. Dat is niet zo.’
Je bent bekend om je autisme: in je eerste show en interviews komt het steeds aan bod. Vind je dat vervelend?
‘Ik ben natuurlijk meer dan alleen het hebben van autisme. Veel meer, zou ik zelfs zeggen. Ik vergelijk het een beetje met Jochem Myjer: er zijn weinig mensen die hem alleen nog als ADHD’er zien, al komt hij er soms wel nog op terug in zijn shows. Ik blijf natuurlijk autisme hebben, dus ik kom er wel op terug, maar ik noem het woord in deze show niet supervaak meer.’
Waar gaat Lekker Gezellig! nog meer over?
‘Over het hebben van een hoge lat der verwachtingen. Die heb ik ook meegekregen, onder andere omdat mijn opa en oma in een Jappenkamp hebben gezeten. Toen ze daaruit kwamen, dachten ze: dit willen we nooit meer meemaken en dat doen we door idealistisch hoge eisen aan onze kinderen te stellen.
‘Ik voelde die hoge verwachtingen heel erg in mijn studententijd. Ik deed twee studies, dus ik deed het mezelf ook aan. Dat kwam dan weer omdat ik van een Zmok kwam, een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen. Ik ging van het allerlaagste naar het hoogste, en dat vond ik lastig.
‘Dit geldt denk ik voor veel studenten. Je woont voor het eerst op jezelf, bent voor het eerst helemaal vrij en zonder ouders, en denkt dat je de wereld gaat veranderen. Daar was ik zelf ook mee bezig. Dat valt vaak tegen, kan ik verklappen. Je legt jezelf dan ook die verwachtingen op, als je denkt: ik ben los, ik ga alles zelf doen en mijn toekomst heel goed uitdenken. Maar ja, heel veel hangt van toevalligheden aan elkaar.’
Fabian Franciscus
Lekker Gezellig!
Leidse Schouwburg
Woensdag 17 mei, 20.15
€14,50 - €19,50