Door Vincent Bongers Gepensioneerd anatomie-hoogleraar George Maat hield in april 2015 een lezing over de slachtoffers van de neergeschoten MH17. In de zaal zaten twee journalisten van RTL. De lezing kwam op straat te liggen, en minister van Justitie Ard van der Steur reageerde onmiddellijk: Maats optreden was ‘buitengewoon onsmakelijk en ongepast’.
Dat bleek te snel geconcludeerd. Na een langdurig gevecht over de inhoud van het politieonderzoek naar Maat kwam de minister op de proppen met een document dat voor negentig procent was zwartgelakt. Uiteindelijk mocht Maat het rapport inzien. Hij schreef het met potlood over en publiceerde het in Mare. Daarop kreeg Maat eerherstel, en overleefde Van der Steur een motie van wantrouwen.
De Volkskrant deed onlangs een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) om meer documenten die met de zaak te maken hebben toch te ontvangen. Maar opnieuw wordt niet alle informatie openbaar. ‘Ontluisterend’, vindt CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt.
‘De mailtjes van het ministerie van Algemene Zaken, Rutte dus, zijn nog steeds niet te lezen. Terwijl dat ministerie zich naar verloop van tijd steeds meer is gaan bemoeien met de kwestie. De inhoud van de stukken zijn nu wit gemaakt, want zwart valt zo op, moeten ze daar gedacht hebben.’
Zeer kwalijk, vindt Omtzigt, die Kamervragen aankondigt. ‘Mails die ik stuur over de kwestie zijn volledig openbaar, maar de reacties van de regering zijn witgelakt. Wie controleert Van der Steur eigenlijk?
‘Het is ook schokkend om te zien dat de politie en het ministerie van Justitie eindeloos heen en weer mailen, totdat de politie eindelijk Maat de schuld in de schoenen schuift en de samenwerking met hem opzegt. Dat gebeurt pas in de derde conceptbrief over het onderzoek. Er is dus geen sprake van een onafhankelijk onderzoek. Justitie bereidt trouwens al in mei 2015 brieven voor waarin de schuld bij Maat wordt neergelegd.’
De minister wijkt ook af van de woordvoerderslijn, blijkt uit de stukken. ‘Wat Van der Steur voor de camera’s van RTL zegt was niet conform afspraak. Hij zei dat de samenwerking met Maat was beëindigd, hij had moeten zeggen dat Maat op non-actief was gesteld tijdens het onderzoek. Ook bij het Kamerdebat houdt hij zich niet aan de afgesproken lijn. Ook daar heeft hij het over “beëindigen.”’
Verder vinden juristen van het ministerie van Justitie al in september 2015 dat de Tweede Kamer het ongelakte dossier moet kunnen inzien. ‘Geheimhouden mag alleen als “het belang van de Staat” in het geding is. Maar volgens de juristen is daar geen sprake van. Natuurlijk moeten er hier en daar wat zinnetjes worden weggelakt, maar veruit het meeste materiaal had al veel eerder beschikbaar moeten zijn.
‘Het is trouwens leuk om het mailverkeer te zien over hoe het dossier Maat destijds in Mare is afgedrukt. “Misschien is het goed om de minister dit artikel te laten zien omdat ze het “zwarten” wel beeldend hebben gebracht,” staat er in een van de mailtjes.’