‘Xi Jinping heeft geen klein rood boekje zoals Mao Zedong had. Hij heeft een klein rood appje’, vertelt Steve Tsang, directeur van het China-instituut aan de SOAS-universiteit in Londen, en auteur van het boek ‘The Political Thought of Xi Jinping.’

Tsang, die woensdag een lezing geeft, vergelijkt de huidige president van China met de grondlegger van de Volksrepubliek China. Het rode boekje van Mao was hét symbool van de Culturele Revolutie. In die tijd probeerde Mao, als voorzitter van de Communistische Partij, al zijn tegenstanders uit te schakelen, met veel bloedvergieten als gevolg.

Nu heeft Xi Jinping een app geïnstalleerd die er sprekend op lijkt. Een vergelijking tussen deze twee leiders komt dus niet uit de lucht vallen: Xi doet het zelf namelijk ook, zegt Tsang. De president vindt dat hij slechts met één leider vergeleken mag worden, ‘en dat is Mao Zedong. Maar Xi wil geen Maoïstisch herstel. Hij ziet Mao niet als de grote figuur waarmee hij streeft vergelijkbaar te zijn. Hij wil iemand zijn die nog groter is dan Mao.’

‘Het oude Maoïstische rode boekje moest je uit je hoofd leren en altijd bij je dragen’, vertelt Tsang. Maar de app genaamd xuexiqiangguo, oftewel ‘leer het land te versterken’ staat altijd op je telefoon. ‘Het is een app die je niet alleen helpt bij het leren, maar ook je leerproces bewaakt, zodat de grote leider weet hoe goed en hoe hard je hebt geleerd.’

Strakke controle

Tijdens de pandemie werden er steeds nieuwe functies toegevoegd. ‘In de lockdown kon je met de app toegang krijgen tot een gezondheidscode waarmee je je in steden en daarbuiten kon verplaatsen. Je kreeg dus een stimulans of zelfs een noodzaak om de app te gebruiken en Xi’s gedachtegoed te leren.’

Het is een van de vele voorbeelden van hoe Xi zijn macht behoudt als hoogste leider. ‘Dat is geen enkele andere Chinese leider zo goed gelukt, althans niet sinds Mao Zedong. Hij heeft alle discussies over opvolgers geëlimineerd.’

Bovendien wil hij de partij ‘vernieuwen’. ‘Dat betekent in feite dat de partij luistert, strak georganiseerd is en gecontroleerd wordt door topleiderschap. En door de Communistische Partij effectief en strak te controleren, is de partij hét instrument om China in elk geografisch gebied en op elk terrein van de samenleving te laten leiden.’

In de woorden van Xi, op het 19e partijcongres in 2017: “Het maakt niet uit of het noord, zuid, oost, west of het midden is. Het maakt niet uit of het een partij, staat, leger, samenleving of land is. Het maakt niet uit of het om een beschaafde, educatieve of andere levenswandel gaat. De partij leidt alles.”

Tsang: ‘De president wil één land met één volk, waarbinnen iedereen dezelfde ideologie deelt, waar iedereen wordt geleid door deze ene Communistische Partij, die alle bevelen opvolgt van die ene leider: Xi Jinping.’

Toch ontbreekt er nog een laatste stap. ‘Hij heeft Taiwan nog niet ingenomen. Maar volgens Xi kan dit op een vredige manier. Taiwan moet zich overgeven. Zo niet, dan zal geweld worden gebruikt. Maar Taiwan zal zich alleen overgeven als Amerika hen niet langer wil beschermen. Maar als dat gebeurt, zal Amerika hun geloofwaardigheid als wereldmacht op het wereldtoneel verliezen.’

‘Xi wil ook geen tweede Koude Oorlog’, zegt Tsang. ‘Hij heeft ook gezegd dat hij niet van plan is de Verenigde Staten als mondiale wereldmacht te vervangen. Ik geloof dat hij de waarheid sprak. Dat vereist namelijk allebei dat China de liberale internationale orde aanvaardt die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog geldt. Maar dat zal Xi nooit accepteren.’

Bewonderd worden

Xi ziet deze liberale internationale orde namelijk als iets heel specifieks: ‘Voor hem is deze orde door het Westen, voor het Westen. Het zou fundamenteel gedreven zijn door kleine, rijke, elitaire, kapitalistische landen. Het Chinese buitenlandse beleid, onder Xi, is veel meer gericht op de samenwerking met het mondiale Zuiden.’

Vorig jaar ging Xi bijvoorbeeld naar de BRICS-top in Johannesburg (met Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika). Maar hij ging niet naar de G20-top (met de twintig grootste economieën ter wereld) in Delhi. Dat laat zien dat Xi het mondiale zuiden erg belangrijk vindt. ‘Hij wil samenwerken met het mondiale zuiden, en door de landen die daarbij horen bewonderd worden, maar uiteindelijk ook door die landen gesteund worden. Zo hoeft China niet te concurreren met de Amerikanen.’

Geleidelijk aan komt de Chinese droom dan uit. ‘Een droom over een China dat modern, rijk, krachtig, innovatief, groen en leidend is in vrijwel alle belangrijke zaken.’

Steve Tsang spreekt woensdag 24 april op een avond van het
LeidenAsiaCentre, de Balie, Amsterdam, 20.00 u, vanaf €15,50