‘Ik lag met mijn hoofd naar beneden in zee. Het was eigenlijk heel rustig: ik zag de zonnestralen door het water heen komen en hield mijn adem in. Toen hoorde ik die vriendin mijn naam roepen: “Yd!” Ik dacht: oké, ze hebben me gezien.’

Het leven van Ydwer van der Heide was een eindeloze zomer. Als kitesurffotograaf vloog hij van de ene tropische bestemming naar de andere. Tot 4 februari 2021, toen hij met een vriend en vriendin ging surfen in Noordwijk, waar hij nog steeds woont met zijn vriendin Marije. Vanuit hun appartement kun je precies een stukje van de zee zien.

‘Het was een mooie dag, zacht weer, lenteachtig, weinig wind, er kwamen heel mooie golfjes binnen. Er was juist die dag een hoop stress weggevallen. Veel fotoshoots werden vanwege corona gecanceld en verschoven, en juist op die dag was er eindelijk een klus gepland: vier dagen later zouden we vertrekken.

‘Ik had een surfboard met hydrofoil eronder. Dat is een vin in de vorm van een vliegtuigvleugel, die zo’n 70 centimeter onder het board uit steekt. Dat geeft het effect alsof je zweeft boven een golf. Het was vrij ondiep, dus ik voelde dat ik af en toe het zand raakte, maar als je eenmaal op de golf staat, kom je omhoog. Op een gegeven moment ging de vriend naar links op een golf en ik naar rechts. Toen viel ik. Ik raakte met mijn hoofd de bodem en voelde alle kracht uit mijn armen en benen wegvloeien.’

Zijn vrienden en andere omstanders hielpen hem op een surfboard en peddelden hem naar de kant. In het Leids Universitair Medisch Centrum werd hij geopereerd: twee wervels waren in elkaar gedrukt. Dankzij een geslaagde operatie bleef het bij een incomplete dwarslaesie. Van der Heide belandde in een rolstoel.

‘Toen ik in het revalidatiecentrum kwam, was ik vanaf C3 (bovenin de ruggenwervel, red.) verlamd. Ze vroegen me wat ik wilde bereiken en mijn antwoord was gelijk: “Ik wil weer lopen.” Ik wist toen nog niet hoe lang dat proces zou zijn, maar ik ben vanaf dag één positief geweest.’

Hij ontdekte het kitesurfen in 2003. Een interesse voor fotografie had hij zijn hele leven al. ‘Mijn vader was amateurfotograaf, die had zo’n analoge camera met een goede spiegelreflex waar ik wel eens mee speelde.’ Hij besloot al snel om ook een camera mee te nemen op het water. ‘Terwijl een goede vriend van mij steeds beter werd in trucs, werd ik steeds beter in het fotograferen daarvan. Zo kwamen er steeds meer klussen op mijn pad, eerst in Nederlandse magazines en daarna ook steeds meer internationaal.’

Vandaag is het grijs boven de zee. ‘Ik houd heel erg van regen en kou’, vertelt Van der Heide als hij naar de golven kijkt. ‘Misschien juist omdat mijn leven een permanente zomer was, dat ik het nu meer kan waarderen.’

Hij vloog de hele wereld over, vanaf 2016 als fotograaf voor Red Bull. ‘Het was een enorm hectisch leven. Ik ging naar Australië, Filipijnen, Indonesië, Zuid-Afrika, Madagaskar, Canada, Zuid-Amerika, Noorwegen. Ik denk dat ik twee maanden per jaar thuis was. Soms bracht Marije een tas schone kleren naar Schiphol. Dan sliep ik in een Van der Valk-hotel en vloog ik de dag erna meteen door naar de volgende klus.’

‘Er waren echt wel momenten dat ik dacht: geniet ik wel van wat ik doe? Dat klinkt misschien gek, want het is natuurlijk een droombaan, maar het was zeker niet altijd makkelijk. Maar ja, daar kwam in 2021 een eind aan.’

Tijdens het revalideren begon hij aan een fotoboek Unseen. ‘Ik speelde al langer met dat idee, maar had er nooit de tijd voor. Toevallig benaderde iemand mij met de vraag of ik voor een kitesurfboek oude foto’s kon opzoeken en aanleveren. Toen begon ik te graven in harde schijven en kwam ik zoveel moois tegen. Ook beelden die nog nooit gebruikt waren. Toen dacht ik: hier moet ik iets mee doen, nu heb ik de tijd. Niemand die iets van me verwacht of verlangt.’

‘Marije bracht mijn laptop mee en een tas vol harde schijven en zo ben ik vijftien jaar teruggegaan in foto’s. Dat klinkt makkelijk, maar was het helemaal niet want ik kon mijn handen niet gebruiken. Het ging heel moeizaam in het begin. Terwijl ik de selectie uitdunde, merkte ik dat het werk aan de computer steeds beter ging: ik kon steeds langer blijven zitten, ik kon steeds meer zelf doen. Het maken van het boek werd eigenlijk onderdeel van mijn therapie.’

Unseen kwam een jaar geleden uit en ligt nu op tafel. De eerste foto is er een van een golf, met palmbomen op de achtergrond. ‘Wat ik heb geleerd bij het samenstellen: het gaat niet altijd om het perfecte plaatje. Dat is bonus. Deze foto is absoluut niet het perfecte plaatje.

‘Een bekende quote van mij was: one more. En dat betekende niet, nog een keertje. Dat betekende nog een keer tot het perfect was, of tot je erachter kwam dat de eerste foto eigenlijk de beste was. Ik was ook wel iemand van: juist waar het te lastig werd voor mensen, daar begon het voor mij. Daardoor krijg je wat extra’s in de fotografie: ik denk dat dat er wel vanaf straalt.’

Het levert spectaculaire beelden op, zo scherp dat je de waterdruppels kan tellen. Van der Heide: ‘Ik maak nu ook weer foto’s, maar zo perfect lukt niet meer. In het begin was dat moeilijk, maar ik heb me er vrij snel bij neergelegd en ook ontdekt dat het niet altijd perfect hoeft te zijn.

‘Ik ben me gaan afvragen: waarom fotografeer ik? En dat is helemaal niet om het eindresultaat. Het gaat om het proces. Als ik terugkijk naar die foto’s gaat het mij erom dat ik op dat moment in die zandstorm stond of dat ik die golven door moest duiken, dát was waarom ik fotografeerde. Dat realiseer ik me nu pas.’

Na het fotoboek is er nu ook een expositie. Vanaf vandaag is My Odyssey: Shaped by the Wind te zien in Kunsthuis Leiden. ‘Het volgt echt het verhaal van mijn leven en mijn relatie met het water. We werken nu ook aan een minidocumentaire over die connectie met de zee en het water. Ik ga hiervoor weer het water in om een foto te maken.’

Van der Heide blijft onverminderd trainen. Hij deed vorig jaar mee aan de Red Bull Wings for Life World Run waarbij hij een stukje liep achter een rollator. Hij is volledig rolstoelafhankelijk, waarbij hij steeds meer kracht ontwikkelt in zijn armen en langere afstanden kan afleggen. Ook is hij begonnen met zit-skiën en hij heeft dus alweer op een surfboard gelegen.

‘Ik probeer nog steeds de uitdaging en het avontuur te zoeken, je moet het alleen in perspectief zien. Dat is het enige wat veranderd is: de reward is nog steeds hetzelfde, misschien alleen maar groter. Al rol ik beneden in mijn rolstoel de deur uit, daar begint het avontuur. Ik weet nog de eerste keer dat ik mijn sok aantrok, dat ik mijn ergotherapeut een high five gaf. Dat deed ik vroeger altijd als ik het water uitkwam, maar nu voelt dat als een overwinning.’

Ydwer van der Heide, My Odyssey: Shaped by the Wind. 15 - 27 december, Kunsthuis Leiden. Meer informatie: https://www.ydwer.com/