Strategisch sterrenkijken

Achtergrond

Astronoom Harry van der Laan leidde de Leidse Sterrewacht door moeilijke tijden, en ging toen nog hogerop in het sterrenkundig onderzoek. En passant adviseerde hij wat bedrijven en regeringen. Onlangs nam hij afscheid, met een koninklijke onderscheiding. 'Universiteiten van nu zijn zó doelmatig, daar kunnen veel bedrijven nog een puntje aan zuigen.'

donderdag 10 januari 2002

De Angelsaksische wetenschapper Van der Laan deed het goed als Leidse Sterrewacht-directeur, die het overigens niet altijd van grote gebaren moest hebben. Het was Van der Laan die de koffiepauze van half elf tot elf verplicht stelde, als centraal afsprakenhalfuurtje en sociaal bindmiddel. 'Mijn belangrijkste principe was: het gaat om de mensen, niet geld, technologie of wetenschap. Als de mensen goed zijn, volgt de rest vanzelf.'

Hij vertelt hoe hij wel eens zelf geld heeft voorgeschoten om iemand aan te kunnen nemen. 'Je moet de beste mensen hebben, en die kiezen zelf waar ze heen gaan. Als je ze kunt binnenhalen, moet je dat doen, zelfs al sluit wat zijn willen doen niet helemaal aan op wat je zelf wilt.'

Uit deze redenering volgt natuurlijk ook dat het zonder goede mensen niets wordt. Er is dan ook wel eens een enkel project mislukt, geeft Van der Laan toe. Bijvoorbeeld een planetarium in Utrecht, dat niet van de grond kwam. 'Ik wou het in het centrum hebben', vertelt de astronoom, 'maar de Vereniging Jaarbeurs lag dwars. Eigenlijk wilden die er een Holland Casino, en die mochten eerst kiezen waar ze wilden zitten. Dat vond ik niet kunnen, en daarna heb ik er ook niets meer van gehoord. Maar ja, you can't win them all.'

Later leidde de hoogleraar de Europese astronomenorganisatie European Southern Observatory (ESO). Van der Laan wist de Nederlandse en Britse regering over te halen om een samenwerkingsovereenkomst van minstens 30 jaar te tekenen. 'Dat doen regeringen niet graag', weet Van der Laan. Uit deze overeenkomst kwamen de reuzetelescopen op La Palma en Hawaii voort.

Na zijn ESO-tijd stortte de hoogleraar zich op zijn adviesbureau 'Profast', dat het kernfusieprogramma van de EU mocht evalueren, een handjevol ruimtevaartprojecten doorlichtte en nog zo wat van die projecten. De professor spreidt een stapel rapporten uit op zijn salontafel: zeer uiteenlopende onderwerpen, allemaal van PROFAST, met dank aan het netwerk van Van der Laan.

'Variety is the spice of life', zegt die. Verandering van spijs doet eten, en misschien wel daarom was zijn laatste project het oprichten van een instituut voor 'interdisciplinary asessment' in Maastricht, volgens Van der Laan één van de eerste onderzoeksmethoden die maatschappelijke problemen in de ecologische, economische en sociaal culturele context bekijkt.

'Ik ben een wetenschappelijk strateeg', stelt Van der Laan. 'Ik heb altijd gevonden: je moet je doelstellingen ambitieus formuleren, maar dan ook alles doen om je aan je afspraken te houden. Ik heb wel eens gezegd: a vision is a dream with a deadline. Dat is toen een gevleugelde uitdrukking geworden.' Zo eenvoudig is het om prof.dr. Harry van der Laan te zijn.

Lees ook

Draai je telefoon een kwartslag, dan ziet onze site er een stuk beter uit!