Achtergrond
Dertig dagen zonder dode dieren
Deze week is de vierde Nederlandse VeganChallenge gestart, waarin deelnemers dertig dagen geen dierlijke producten gebruiken. Mare sprak met hardcore veganisten over hun levensstijl. ’De AIVD houdt ons in de gaten.’ Ze is sinds februari fulltime veganist, maar ze heeft er lang naar toe moeten werken. ‘In 2012 ben ik vegetariër geworden’, vertelt Lotte Simons (22, Afrikaanse Talen en Culturen). ‘Plannen om veganist te worden had ik toen niet. Dat was in mijn ogen veel te extreem. Ik had veel leren tassen en schoenen en was bang om die weg te gooien.’ Als vegetariër dacht Simons nog dat er door haar toedoen geen dieren meer gedood werden. ‘Maar dat was iets wat ik mezelf wilde laten geloven. Het was slechts het halve werk.
Esha Metiary en Marleen van Wesel
donderdag 3 april 2014
Lotte Simons: 'Vroeger zag ik vleeseters als de duivel.' © Marc de Haan

'Neem de ei-industrie. De helft van de geboren kuikens zijn haantjes. Omdat ze geen eieren leggen zijn ze nutteloos en worden ze levend vermalen of verstikt in plastic zakken. De melkindustrie idem dito. Stiertjes zijn nutteloos en worden vrijwel meteen naar de slacht gestuurd.’

Toen ze hier achter kwam, besloot Simons activist te worden. Met 269life voert ze actie tegen het gebruik van dieren voor dierproeven, consumptie en vermaak. De organisatie is wereldwijd actief en staat bekend als een van de meest extremistische organisaties. Sinds 2013 hebben meer dan dertig mensen zich laten brandmerken met de cijfers, die verwijzen naar de oormerken van veedieren. Dat is voor Simons vooralsnog een brug te ver. ‘We breken in bij boeren en filmen dan wat er niet door de beugel kan. Soms nemen we dieren mee, die we dan naar farmsanctuaries brengen.’ Zelf heeft ze nog geen bevrijdingsacties meegemaakt, maar er staat er wel eentje gepland. ‘Daar kan ik niet teveel over vertellen, want de AIVD houdt ons in de gaten.’

Haar veganisme leidt tot veel onbegrip. ‘Mensen denken dat we rond een kampvuur elkaars haar invlechten terwijl we Kumbaya zingen.’ Ook haar familie ‘begreep er in eerste instantie niks van’, zegt ze.

Simons: ‘Mijn moeder is opgegroeid op een boerderij waar dieren gehouden werden en mijn vader heeft heel lang gejaagd. De konijnen werden bij ons in de keuken gevild.’

Het is soms wel onpraktisch, bijvoorbeeld als ze heel uitvoerig de ingrediëntenlijsten in de supermarkt moet bestuderen en bij eetafspraken. ‘Mensen denken vaak dat je hele leven uit tofu bestaat, maar dat is niet zo. Er zijn hele goede andere producten. Toen ik voor het eerst vegetarische kip at, dacht ik dat iemand me stiekem vlees voerde, zo goed smaakte het. Wist je trouwens dat je wel Oreo’s mag eten? Die zijn volledig plantaardig!’

Simons: ‘De vooroordelen vind ik nog erger dan dat ik omringd word door een maatschappij waarin vlees en zuivel consumeren de norm is. Mensen noemen me elitair en denken dat ik me beter voel dan de rest. Dat beeld is fout. Er is een periode geweest dat ik vleeseters als de duivel op aarde zag, maar ik wil juist geen onderscheid maken tussen levende wezens.’

En als ze uit eten gaat? ‘Dan bel ik altijd eerst het restaurant om te vertellen dat ik lactose-intolerant ben, want veganisme wordt niet heel serieus genomen. Vertel je ze echter dat je anders ziek wordt en de hele zaak onder kotst, dan nemen ze je wel serieus.’

Simons voelt zich veel beter sinds ze vegan is geworden en mist geen enkel aspect van dierlijke producten. ‘Ik slik alleen vitamine B12-supplementen. De enige reden dat vleeseters dit in hun lichaam hebben, is omdat het in dierenvoer zit.’ Hoewel ze verder streng in de leer is, gebruikt ze nog één product dat getest is op dieren. Maar met goede reden, legt ze uit. ‘Soms moet ik medicijnen gebruiken die op dieren getest zijn. Daar ontkom je niet aan. Als ik die niet slik, kan ik niks voor de dieren doen en ben ik ook niet in staat om actie te voeren.’

'Ik vergeet telkens dat honing niet mag'

‘We moeten onszelf zelfs nog voorstellen aan elkaar’, vertelt Emmy Mesman (21, student Nederlands en al vier jaar veganist). In ‘baked potato shop’ Jacketz komt ze met het spiksplinternieuwe Veganistengilde van studentenvereniging Prometheus bijeen.

‘Dat past ook wel bij de trend, bewust leven is heel hip and happening’, vindt Esther van Haren (20, student bestuurskunde, film- en literatuurwetenschap). Zij eet zoveel mogelijk vegetarisch, maar veganisme wordt pas echt een uitdaging. ‘Omdat ik allergisch ben voor noten, kies ik ook wel eens de kaasvariant.’

‘Vroeger leek veganisme me mierenneukerij’, vertelt Mesman. ‘Tot ik me realiseerde dat ik dierenleed wilde verminderen, ik was al vegetariër, maar tegelijkertijd deed ik dat niet. Eieren bijvoorbeeld, die komen natuurlijk van kippen. Aan hanenkuikens hebben boeren niets, ze zijn niet eens lekker vlezig, dus die gaan door de versnipperaar.’

‘Ik vergeet telkens dat honing niet mag’, zegt Lieke Smits (24, medieval studies in Utrecht) terwijl ze de menukaart bekijkt. Zij eet sinds een paar maanden veganistisch. ‘Alleen als ik alleen eet hoor, ik vind het lastig om anderen erin mee te nemen. Het klinkt zo extreem en activistisch. Maar eigenlijk is kuikens versnipperen pas écht extreem.’

‘Sommige soorten vruchtensap zijn helder gemaakt met slachtafval’, weet Mesman. Van Haren: ‘Dat staat niet eens altijd op de verpakking. Je wíl gewoon op een verpakking lezen dat er slachtafval in zit, als dat zo is.’ Smits: ‘Pepermunt bevat gelatine, ontdekte ik pas. En niet alle soorten bier en wijn zijn veganistisch.’

Dat ze geen wol en leer draagt, vindt Mesman vanzelfsprekend. ‘Anderen eten misschien veganistisch voor hun gezondheid, maar ik doe dit voor de dieren.’ ‘Maar kunstleer is milieubelastender om te maken’, weet Van Haren. Smits gaat dus maar voor tweedehands. ‘Desnoods van leer en wol.’

In Jacketz is het, net als bij Eazie trouwens, niet al te lastig om de veganistische opties uit het menu te vissen. ‘Verder is bami een prima veganistisch instapgerecht’, vindt Mesman. ‘Daarbij mis je het vlees niet echt als je het weglaat.’ ‘Falafel is ook veganistisch’, tipt Smits. ‘Niet dat we mensen willen bekeren’, zegt Van Haren. ‘Vleeseters denken dat soms nogal snel. Iedereen moet dat gewoon zelf weten. Ik probeer dit nu, omdat ik energie uit mijn eten wil halen nu ik twee studies en een bestuursjaar tegelijkertijd doe. Ieder lichaam is anders. Sommigen raken van slag door zetmeel, sommigen hebben misschien baat bij een biefstuk.’ 

'Het is geen allergie, het is een statement'

‘Gistvlokken zijn hét geheime ingrediënt van veganisten. Dat geeft een hartige, kazige smaak’, verklapt Flora Groothuizen (29, promovenda bij het Nederlands Kankerinstituut). Samen met haar vriend Coen van Hasselt (29, postdoctoraal farmacologisch onderzoeker aan de Universiteit Leiden) maakt ze vanavond prei in sojaroomsaus met rooktofu.

‘Vorig jaar juni zijn we echt overgestapt’, vertelt hij. ‘Ik was al tien jaar vegetariër, maar ik hikte een beetje tegen het missen van kaas aan.’ Tijdens de VeganChallenge van 2013 bleek hem dat best mee te vallen. ‘De carrot cake en de hartige Indiase taart van hun website zijn aanraders trouwens’, tipt Groothuizen.

‘In het begin loop je verdwaasd door de supermarkt, maar uiteindelijk hoeft het niet meer tijd en geld te kosten. We zijn wel meer van ons eten gaan genieten. Het is echt een reset’, zegt Van Hasselt. Groothuizen: ‘In Duitse supermarkten zie je vegankeurmerken. Nederlandse fabrikanten zijn er nog niet echt mee bezig.’

Vooral Aziatische restaurants zijn veganvriendelijk. Van Hasselt: ‘Sommige veganisten nemen hun eigen kaas mee naar een pizzeria, maar wij bellen meestal van tevoren. Soms krijg je dan iets karigs, maar vaak is het juist een interessante opdracht voor de kok.’ Hun katten krijgen normale brokken, gemengd met veganistisch voer.

Van Hasselt: ‘Sommigen voeren hun katten volledig plantaardig, normale kattenbrokken zijn immers ook processed food. Anderen halen slachtafval bij de slager. Wij zijn er nog niet helemaal uit.’

‘We willen niet evangeliseren’, zegt hij. Groothuizen: ‘Ik kook liever lekker veganistisch voor vrienden. Op mijn verjaardag organiseerde ik een pizza-avond, met verschillende plantaardige kazen, van kokosvet bijvoorbeeld.’ Leren schoenen en wollen truien heeft het tweetal niet weggegooid. ‘Soms wel weggegeven. Andere dingen verslijten we gewoon.’

Het E-nummer E472 maakt het veganisten onnodig lastig. ‘Moslims trouwens ook. Het stofje kán namelijk van plantaardige oorsprong zijn, of van varkens. Vaak staat dat niet op verpakkingen gespecificeerd’, zegt Van Hasselt. B12 is de enige vitamine die je bij een plantaardig dieet misloopt. Groothuizen: ‘Het is wel toegevoegd aan sojamelk, maar we slikken ‘m ook allebei.’

Speculaas is verrassend vaak veganproof. ‘En Ritter Sport Marzipan! Dat is zo’n ontdekking waar ik dan een tijdje veel te veel van eet’, zegt Van Hasselt.

Pindakaas en jam zijn ook geen probleem. ‘Als je héél ver doordenkt zitten er tussen die pinda’s ook insectjes die dood moeten voor een pot pindakaas. Maar daarvan vallen we niet meteen dood. Door te leven heb je sowieso een impact. Veganisme is geen allergie, het is een statement.’

Eén procent van de wereldbevolking

Veganisten gebruiken geen dierlijke producten, dus ook geen zuivel, eieren en honing. Verder vermijden ze producten die getest zijn op dieren of die bijvoorbeeld leer of wol bevatten.

Beweegredenen hiervoor kunnen heel verschillend zijn: van dierenwelzijn, persoonlijke gezondheid, je ecologische voetafdruk tot spiritualiteit.

E-nummers kunnen behoorlijk verraderlijk zijn: van E472 maken fabrikanten vaak niet duidelijk of het stofje een plantaardige of een dierlijke herkomst heeft. E411 staat voor gelatine en E120, dat wordt gewonnen uit luizen, is de rode kleurstof in bijvoorbeeld rode M&M’s en roze koeken.

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Veganisme is een procent van de wereldbevolking veganist. In Nederland zijn het er een stuk minder: volgens een schatting van de NVV zo’n 40.000 tot 50.000, maar de meeste veganisten staan natuurlijk nergens officieel geregistreerd.

De Nederlandse Veganistenkring, de voorloper van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme, werd al in 1978 opgericht.

Voor veganistische recepten: zie veganchallence.nl