De poes is in Japan heilig. Denk aan Hello Kitty, kattencafés, de best bekeken YouTube-kat Maru en het beroemde katteneiland Aoshima. Daar werd jaren geleden een aantal katten geïmporteerd als wapen tegen een muizenplaag. Inmiddels wonen er zes keer zoveel katten als mensen. En nauwelijks nog muizen.

Ook naakte vrouwen kunnen kennelijk niet zonder hun geliefde huisdier, zo ontdek je als bezoeker van de nieuwe tentoonstelling in het Sieboldhuis: Neko, de kat in de Japanse kunst. Hoewel je daar niet om de blote vrouwen heen kunt, blijkt naakt toch niet vanzelfsprekend in de Japanse kunst.

Kunstenaar Ishikawa Toraji (1875-1964) werd opgepakt na de publicatie van zijn serie ‘Tien soorten vrouwelijk naakt’, waarvan eentje een verveelde vrouw met haar kat toont. De beelden waren te erotisch, en dat mocht niet meer in het Japan van de jaren dertig. Gelukkig hangt de prent nu in het museum, en kunnen we zelf het erotiekgehalte beoordelen (spoiler: het valt reuze mee).

Censuur in Japanse kunst komt meer voor. Rond 1840 waren afbeeldingen van acteurs, geisha’s en gezelschapsdames uit den boze. Maar dat hield kunstenaars niet tegen om deze populaire onderwerpen te portretteren. Om het verbod te omzeilen, werden mensen vervangen door dieren – vooral katten. Deze katachtige parodieën kwamen wel door de strenge censuur en bleken een doorslaand succes. De hilarische prenten bleven ook lang daarna populair.

Maar opgepast: een kat kan ook een monster zijn met gespleten staart, of zelfs een heks. Die laatste lokt in haar gedaante van een oud vrouwtje onschuldige meisjes naar haar huis, om daar te veranderen in een reusachtig, afschuwelijk schepsel dat het meisje opeet.

Maar hoe brei je prenten van lieflijke huiskatten, katachtige karikaturen en houtsneden van kattenmonsters samen tot een tentoonstelling?

Dat blijkt lastig, ook voor het Sieboldhuis. De samenstelling doet fragmentarisch aan, alsof alle prenten, beeldjes en rolschilderingen van katten lukraak bij elkaar gezet zijn.

Zeker de hedendaagse poes blijft onderbelicht. Er staan wat kattenbeeldjes met hun pootje omhoog en een kattenflipperkast. Maar waar is Hello Kitty? Stonden er in de opslag niet nog een paar beelden van de tentoonstelling negen jaar geleden, die na een flinke afstofbeurt weer even in de spotlight gezet konden worden?

Het gigantische kattenbed waarmee de tentoonstelling eindigt, is wel geniaal. Languit liggend kun je genieten van een filmpje van een kat die wordt gekamd. Maar ook hier missen de referenties naar de beroemde poezen van nu. Denk aan Maru, Grumpy Cat of de Hitlerkat. Ook Japan heeft een hele rits aan Insta-famous katten. Waar zijn die?

Dat katten kijken geen straf is, wisten we al. Maar iets meer logica en aandacht voor de katten van na de eeuwwisseling zou fijn zijn.

Neko: de kat in de Japanse kunst. Japanmuseum Sieboldhuis. Tentoonstelling tm 5 juli. Tickets: € 8,50 (maar gratis op vertoon van collegekaart)