Victor van der Dolk is een man gemaakt op maat, zijn pak, zijn perfect gekrulde haar en zijn wandklok die hij precies twee uur vooruit heeft gezet. De pochet in zijn borstzakje gebruikt hij uitsluitend voor het wegvegen van lippenstift van zijn wangen. Door het tellen van de rode strepen weet hij of hij een goede dag heeft gehad.
Aan de eettafel genieten zijn vrouw en twee kinderen van een luchtige pistache panettone. De vrouw van Victor is een elegante Italiaanse actrice met een bittere blik in haar ogen. Hun zonen lijken op het fotomodel van de Kinder chocolade.
Het kamermeisje haalt Victors bord weg, waar nog een aantal onaangeraakte cannelloni op liggen.
'Meneer, voelt u zich wel lekker?' vraagt ze teleurgesteld. Ze beeldt de uren werk in de keuken in.
'Het spijt me vreselijk, een opgeblazen gevoel tart mijn maag vandaag. Bewaar ze voor morgen alsjeblieft', antwoordt hij met een diepe zucht.
'Ik haal een digestief voor u', zegt het kamermeisje en loopt naar de keuken.
Zijn vrouw kijkt met een scherpe blik op.
'Misschien is het dan beter als je eens een kerstavond thuis blijft', zegt ze.
De kinderen kijken verwachtingsvol naar vader. Victor kijkt naar zijn horloge, staat op en knoopt de bovenste knoop van zijn jasje dicht.
'Je weet hoe Karel is schat, een producent is een producent en wie ben ik? Iemand die hem alles gunt om door te mogen werken', zegt hij met een statige toon. Alsof hij een bevel van een generaal heeft gekregen.
'Een borrel op kerstavond is belachelijk', antwoordt ze verontwaardigd.
Het kamermeisje komt de eetkamer in met een dienblad waarop een digestief en glas water staat. Victor slikt de digestief in met één slok water en loopt naar zijn kinderen toe. Hij pakt hun schouders vast en verlaagt zijn hoofd naar hun ooghoogte.
'Morgen kom ik controleren of de kerstman langs is geweest!' zegt hij blijmoedig.
De kinderen knikken teleurgesteld. Zijn vrouw loopt mee naar de voordeur om Victor te groeten. Zij drukt een stevige zoen op zijn wang die een flinke afdruk laat.
'Ik weet waar je mee bezig bent,' fluistert ze in zijn oor.
Ze glimlacht vals en haar blik snijdt als boter door Victors geweten.
'Je bent zo mooi wanneer je zo lacht', antwoordt hij om zich van den domme te houden en stapt de deur uit.
Buiten veegt hij onmiddellijk de lippenstift van zijn wangen weg. Hij stapt zijn Alfa Romeo in, zet de radio aan op een klassieke muziekzender en rijdt weg.
De lantaarns langs de snelweg vliegen de auto voorbij. Victor trommelt met zijn vingers op het stuur en kijkt door de binnenspiegel naar zijn kapsel. Hij kijkt even neer en weer op, recht naar jou.
'Ben ik echt zo'n problematisch personage? Ik bedoel, wat ik doe is afschuwelijk en dat weet ik dondersgoed, maar betekent het daarom dat ik nooit in een verhaal mag verschijnen? Verbannen moet worden naar de vergeetkelder van foute archetypen? Veel van mijn soort lopen tegenwoordig nog rond hoor en ze kunnen nog charismatischer zijn dan ik', zegt Victor tegen je.
Het bord 'Welkom in België' verschijnt.
'Ik bedacht me... dat personages zoals ik juist moeten blijven, foute glibberige types. Ook al zouden we misschien verkeerde praktijken normaliseren, sommige lezers triggeren of met onze sympathieke kant zelfs ons gedrag verheerlijken', zegt hij alsof hij het zichzelf ook nog wijs moet maken.
Victor neemt een afslag en rijdt richting een afgelegen dorp tussen de grasvelden.
'Hoe ik het zie is dat... ik laat zien hoe het slechte in de mens niet alleen van zwart-wit personages komt, maar van iedereen die op het eerste gezicht aardig kan lijken. Dat je soms er te laat achter kan komen hoe misleidend iemand is', zegt hij met een zelfgenoegzame blik tegen je.
In het dorp stopt hij voor een nietszeggend huis.Victor kijkt je nog een laatste keer aan.
'Maar ja, ik kan ook maar een eikel zijn die zijn gedrag op een of andere manier goed probeert te praten', zegt hij tegen je met een knipoog.
Hij parkeert zijn auto voor de inrit en stapt naar buiten. De voordeur knalt open en een kind rent naar hem toe.
'Papa!' roept hij.
'Hallo mijn kleine man!' roept Victor.
Hij omhelst hem en tilt hem mee naar binnen. In de eetkamer legt hij zijn zoon neer en vergelijkt de tijd van de wandklok met zijn horloge, ze matchen precies. Een prachtige jonge vrouw in lange glitterende jurk loopt de eetkamer in met een hete ovenschaal.
'Wat heb ik een honger vanavond!' roept Victor en geeft haar een zoen op de mond.
'Jij ook een goede avond', antwoordt ze plagerig.
Ze legt de ovenschaal op tafel en omhelst Victor. Haar blik glijdt af naar zijn pochet.
'Zeg, dat is een kleur lippenstift die ik niet heb,' zegt ze licht verrast.
'Schat, je weet hoe actrices zijn,' antwoordt hij met een glimlach.
Grenzen, daar moest het over gaan.
Niet alleen was 2022 immers het jaar van oorlog, vluchtelingencrises en ander grensoverschrijdend gedrag; de inhoudelijke voorwaarde voor de inzendingen van de achttiende editie van de Mare-Kooyker-Kerstverhalenwedstrijd bood de deelnemers zo ook de kans om verder te kijken dan hun eigen navel.
Missie geslaagd: de oogst varieerde van proza tot poezie en beschreef zowel buschauffeurs, bootvluchtelingen als buiten-de-pot-pissers. Na het nodige leesplezier kwam de jury (bestaande uit schrijvers Arjen van Veelen, Christiaan Weijts en Mare-hoofdredacteur Frank Provoost) tot de volgende top drie.
Het beknopte, maar gelaagde verhaal ‘Van der Dolk’ kan gelezen worden als een pleidooi voor eigen parochie van de foute man. Foute archetypen moeten niet naar de ‘vergeetkelder’ worden verbannen, zegt de foute man rechtstreeks tegen de lezer, want juist zij herinneren ons eraan dat het slechte in de mens kan komen ‘van iedereen die op het eerste gezicht aardig kan lijken’. Maar kunnen we hem nog op zijn woorden geloven? Student Riccardo Tosellini won de derde prijs (en €50 aan boekenbonnen).
‘De kersttoespraak’ geeft een eigenzinnige invulling aan het actuele thema van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Dat gebeurt niet in de laatste plaats door het genre van de kersttoespraak zélf uit de bocht te laten vliegen. Wat lijkt te beginnen als een traditionele speech, kantelt geleidelijk naar een situatie waarin alles in een nieuw licht komt te staan. Die subtiliteit, in combinatie met humor, vaart en een beeldende stijl maakt dit tot een opvallend sterk verhaal, bevolkt met levensechte personages, die misschien wel allemáál op een bepaalde manier over een grens gaan. Wie er daders zijn en wie slachtoffers is minder eenduidig dan het lijkt in deze ontspoorde wereld die is samengebald op slechts een paar vierkante meter café in een paar pagina’s proza. Student taalbeheersing Lieve Heijnen wint er de tweede prijs (en €75 aan boekenbonnen) mee.
In ‘Burenruzie’ echoot het grote onheil dat eerder klonk in Gerard Reve’s beroemde verhaal ‘De ondergang van de familie Boslowits’. Je voelt een voortdurende dreiging zonder meteen te snappen waar het gevaar precies vandaan komt. Subtiele flashbacks, flarden nieuws uit een oude radio en het schakelen tussen verschillende talen geven voorzichtige hints, waarna het noodlot ongenadig hard toeslaat. Student media technology Tom Breedveld (28) smeedt het met filmisch vernuft en een perfecte spanningsopbouw aan elkaar en verdient daarmee de eerste prijs.