Columns & opinie
Muurgedichten in gebarentaal
In Leiden zijn al meer dan honderd muurgedichten te vinden, in verschillende talen en schriften. Over een maand komt er eentje bij in gebarentaal.
donderdag 14 september 2017
Polder, door Wim Emmerik

Projectdirecteur Pepijn Reeser van het Taalmuseum, hoe ziet een muurgedicht in gebarentaal eruit?

‘Het is een vrij vluchtige vorm van poëzie, zonder dichtbundels, maar in 2004 is er een regisseur mee aan de slag gegaan, wat resulteerde in de dvd Bewogen. Een van de gedichten daarop, Polder van Wim Emmerik, zal in elk geval de komende drie jaar te zien zijn in de Hortus Botanicus, op een scherm van 75 inch. Dat is echt wat anders dan je thuis hebt hangen. Het moet immers in alle weersomstandigheden te zien zijn. Eerst dachten we aan projectie op een muur, maar bij een test ontdekten we dat er veel te veel buitenlicht is.’

Waar komt dit idee vandaan?

Oorspronkelijk komt het uit de koker van Victoria Nyst van het LUCL, die al heel lang onderzoek doet naar gebarentaal. Tegelijkertijd wilden wij als Taalmuseum iets doen met de muurgedichten van Stichting Tegen-Beeld. We gaan na twintig jaar een nieuwe website voor Tegen-Beeld bouwen en er komt dus een bijzonder, nieuw muurgedicht.

Misschien een domme vraag, maar dove personen kunnen de huidige muurgedichten toch gewoon lezen?

‘Dan ga je voorbij aan het feit dat het geschreven Nederlands echt een andere taal is. Voor veel doven is dat eigenlijk de tweede taal. Er ligt nu een wetsvoorstel klaar, voor wettelijke erkenning als taal. Vanuit de dovengemeenschap wordt daar echt naar gehunkerd. Tegenwoordig wordt het door de wetenschap en de maatschappij gelukkig wel als taal geaccepteerd.’

Vroeger n­iet?

‘In het dovenonderwijs vond men vanaf het begin van de twintigste eeuw juist dat doven zoveel mogelijk moesten leren praten, om goed mee te kunnen doen in de samenleving. Op sommige dovenscholen was gebarentaal zelfs verboden. Dat leverde een tik op de vingers op, of een boete. Ook de Nederlandse doveninstituten hebben dat veel later pas stapsgewijs herzien. De meest conservatieve school ging in de jaren negentig pas overstag.’

Poëzie in gebarentaal, hoe werk­t dat? Kunnen gebaren rijmen?

‘Alledaags taalgebruik is functioneel en effectief, dat geldt ook voor gebarentaal. Maar dat kún je loslaten. Door gebaren langer te maken, ze anders te verbinden, een bepaald ritme aan te brengen. Bovendien kan poëzie uiteraard ook in de boodschap zitten. In Polder vind je dat allebei.’

De crowdfunding voor het gedicht op Voordekunst.nl is al bíjna rond…

‘Ja, maar toen we die actie lanceerden, gingen we nog uit van projectie, wat een stuk goedkoper is. Een extra bijdrage kan dus geen kwaad. Maar we gaan er wel vanuit dat we het 14 oktober kunnen onthullen, tijdens het Gebarentaalfestival. Een jaarclub van Minerva is momenteel nog aan het inzamelen, net als enkele andere partijen.’

Het Taalmuseum is zaterdag ook bij de Nacht van Kunst en Kennis. Wat gaan jullie doen?

‘We hebben een handschriftenlaboratorium in het Academiegebouw. Met grafologen, die op basis van je handschrift iets over jou proberen te vertellen, maar het gaat bijvoorbeeld ook over de zorg dat handschriften steeds slechter worden.

‘Over schrift gesproken: we willen ook graag een gedicht in braille, op een brugleuning in Leiden. Braille is geen eigen taal, zoals gebarentaal, maar een schriftmethode. Volgens ons past dat wel bij alle muurgedichten in verschillende talen én schriften.’

MVW