Vrijdag gaat de Egypte-tentoonstelling van het Rijksmuseum van Oudheden weer open, en er is meer oud-Egypte te zien dan ooit: 1400 objecten, verdeeld over de hele begane grond van het museum; volgens Oudheden zelf is het één van de tien belangrijkste egyptologische collecties ter wereld. Bij de ingang van de Hiernamaals-zaal loop je meteen tegen een van de grootste knallers aan, al zie je dat er aan de buitenkant niet aan af:
Als je er gewoon naar kijkt, lijkt de krokodillenmummie nep. Sterker nog: elke carnavalsvereniging die een namaakkrokodil wil bouwen, knutselt een realistischer exemplaar in elkaar, al is het maar de vraag of hun krokodil ook tweeduizend jaar mee zou gaan. In zekere zin ís de krokomummie in Oudheden ook nep: de doeken zijn gewonden om een frame van takken en palmbladnerven, dat met touwen aan elkaar is gebonden. Daarin zit de echte krokodil.
Of beter gezegd: zitten de echte krokodillen. Het museum weet al sinds 1996 dat er niet één grote krokodil in de mummie van drie meter zit, maar twee. Voorin zit één krokodil, zonder staart, en achterin zit er nog eentje. Op een touchscreen voor de vitrine kunnen de bezoekers naar hartelust draaien, doorsnedes zoeken en inzoomen op een 3D-model van het gescande object.
‘We waren als voorbereiding op de nieuwe expositie naar het British Museum in Londen geweest’, vertelt conservator Lara Weiss. ‘Daar hadden ze zo’n scan van één van hun mummies, en toen besloten we dat dit ook leuk en informatief voor onze Leidse bezoekers zou zijn, en dat wij er ook twee wilden, eentje van een mens, en eentje van onze grote krokodil.’
De mummie ging bij het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam de CT-scanner in, een Zweeds bedrijf knoopte de scans aan elkaar tot de 3D-applicatie die laat zien waarom het ding zoveel vetter is dan het eruit ziet. Er is nog iets te zien op de nieuwe, betere scans: babykrokodilletjes. Ze zijn niet makkelijk te tellen en ze zijn niet allemaal even intact na tweeduizend jaar en meerdere verhuizingen, maar de conservatoren van Oudheden denken dat het er 47 zijn. Weiss: ‘Een nijlkrokodil legt blijkbaar meestal tussen de veertig en zestig eieren, dus het zou kunnen dat dit één nest is.’
De krokomummie staat in een vitrine met andere gemummificeerde dieren: valken, ibissen met hun eigen mini-sacrofaagjes, slangen, katten en – goed kijken – een baviaan. ‘Er zijn verschillende redenen waarom de oude Egyptenaren mummies van dieren maakten’, legt Weiss uit. ‘Soms was een dier heilig, bijvoorbeeld omdat het bij een tempel hoorde, of omdat ze dachten dat een god zich in een dier had gemanifesteerd. Een andere reden is dat zo’n mummie een geschenk was aan een god. Misschien wilde iemand een groot geschenk geven, maar waren er geen grote krokodillen voorhanden, en hebben de makers van al deze kleine dieren bij elkaar een grote mummie gemaakt.’ Niet als oplichterij, maar om de totale hoeveelheid krokodilligheid in het pakket te vergroten.
Een andere optie is dat het drie generaties krokodil zijn, als verwijzing naar het oud-Egyptische geloof in verjonging en nieuw leven na de dood. ‘Een soort kringloop, waarbij de volgende generatie nodig is om alles voort te laten bestaan’, vat Weiss het samen.
Gaan er weleens stemmen op om Egyptisch erfgoed zoals dit terug te brengen naar Egypte? ‘Dat is in de Egyptologie een steeds terugkomende discussie, bijvoorbeeld over de buste van koningin Nefertiti in Berlijn, die de Egyptenaren al sinds jaar en dag terug willen. Maar ja, dat beeld is daar honderd jaar geleden op een legale manier gekomen. Natuurlijk hebben de Egyptenaren recht op hun eigen cultuur’, legt Weiss uit, ‘En we schaffen hier zeker geen voorwerpen aan waarvan bekend of zelfs maar onduidelijk is of ze uit Egypte geroofd zijn. Als blijkt dat iets hier niet rechtmatig gekomen is, gaat het terug.’ BB
Rijksmuseum van Oudheden
18 november t/m 17 april
Beeld: RMO/interspectral.com