‘Ik ben geboren als vluchteling’, vertelt Hekmat Dirbas. ‘En in Nederland werd ik dat opnieuw.’ De 40-jarige Dirbas, van Palestijnse afkomst, groeide op in een kamp, vlak buiten Aleppo. In 2011 kwam hij naar Nederland, waar hij eerder dit jaar aan de Universiteit Leiden promoveerde op persoonsnamen die afgeleid werden van dierennamen.
Nu heeft hij een dichtbundel uitgebracht: 27 gedichten, in het Arabisch, in Libanon gepubliceerd. Hij houdt maandag in het Engels een presentatie over A Few Meters and One Galaxy. ‘De meeste gedichten schreef ik in Nederland. Dertig procent in Syrië, en zeventig procent hier’, zegt hij. Hij schrijft vanuit zijn persoonlijke ervaringen. ‘Maar wel in poëtische en symbolische taal, zoals dat gaat bij poëzie.’
Dirbas is van Palestijnse afkomst, en groeide op in kamp Neirab, op het platteland van Aleppo in Syrië. De titel van het eerste gedeelte van het boekje, ‘Barracks number 10’, verwijst naar de plek waarin hij opgroeide: een container. ‘Ik vertel ook over deze diaspora, over de Palestijnse community in Syrië, door mijn eigen ervaring. Ik ben niet de voice of the people, maar ik geef mijn perspectief. Het kamp, dat nu een Palestijns kamp is, was ooit een legerbasis van Britse soldaten in de Tweede Wereldoorlog’, vertelt Dirbas. 'Een groep Palestijnen moest na de Tweede Wereldoorlog hun woongebied verlaten en werd naar dit gebied verplaatst. Mijn grootouders kregen een kamer in barak nummer tien.
‘Die barakken waren ellendig. Maar mijn grootmoeder, een fantastische vrouw, maakte er een paradijs van. Zo noem ik het ook: het Paradijs. Ze kwam uit de bergen, met veel natuur. Ze plantte bloemen en bomen, en ze had veel huisdieren, honden en katten. Ik besefte later dat ze de plek, waar ze vandaan kwam, wilde kopiëren.’
Op verzoek van Mare vertaalde hij een van de gedichten (zie onder).
Dirbas: ‘Het gaat ook over de paradox, dat ik op gegeven moment erachter kwam dat het Paradijs een “kamp” was. Ik hoorde mensen soms dat woord zeggen, maar ik wist niet wat het inhield. Tot ik ouder werd en de politieke achtergrond leerde. Er is de magische plek die ik als kind meemaakte, en er is de lelijke, politieke plek.
‘Ik had geen adres. Er waren geen straatnamen, alleen nummers van de barakken. Toen ik me aan ging melden bij universiteiten, had ik wel een adres nodig. Dan schreef ik “Kamp Neirab, barracks number 10”. Zo staat dat in de civiele administratie.’
In 2011 kwam hij naar Nederland, als PhD. Twee maanden na aankomst begon de oorlog in Syrië. ‘Ik werd opnieuw vluchteling’, vertelt hij. ‘Door de situatie moest ik na twee jaar asiel aanvragen. Eerst ervaarde ik het bestaan als vluchteling als collectief, als een Palestijn. Nu ervaarde ik het als indvidu.’
Het tweede deel van de bundel heet ‘Barracks no. 329’. ‘Want ik woonde op de Willem de Zwijgerlaan, op nummer 329.’ Het is niet zo dat het appartementencomplex in Leiden-Noord op een vluchtelingenkamp lijkt, verklaart hij. ‘Het is iets dat je op gegeven moment achterlaat. Een tijdelijke plek. Not your real place.’
Met ons opgroeien ontvouwden zich de raadsels
Het Paradijs was slechts een toevalsworp
In de naweeën van de Grote Oorlog
Een schuilplaats voor geallieerde troepen
Het Paradijs heeft een nummer in de civiele administratie
En heeft een naam: Kazerne Tien
Geallieerden bouwden hun kamp
Geallieerden verlieten hun kamp
En jullie – als angst – stroomden erin
WIJ WAREN
Treinen snikten en hoofden zagen om
Hekmat Dirbas, A Few Meters and One Galaxy. Beirut: Al-Farabi Publishing House.
Presentatie: A Few Meters and One Galaxy in Arabic, 27 november P.N. van Eyckhof 2, kamer 4, 13:00
Anoushka Kloosterman