Rembrandts schilderij over voelen: De operatie.

Aaien op afstand, bijvoorbeeld via Skype: in het Academiegebouw kan het zaterdagavond al een beetje. Gijs Huisman van de Universiteit Twente en Aduén Darriba Frederiks van de Hogeschool van Amsterdam demonstreren daar de TaSST: de Tactile Sleeve for Social Touch.
‘Dat is een soort mouw, die twee personen allebei omdoen’, legt Huisman uit. ‘Er zitten twee lagen in verwerkt. In de ene zitten vibratiemotoren, waardoor je aanrakingen kunt voelen. En in de andere zit een sensor, die de locatie en de intensiteit van aanrakingen overneemt. Als ik mijn mouw aanraak, kun jij dat via jouw mouw voelen.’
De TaSST is onderdeel van zijn promotieonderzoek, naar social touch technology. ‘We onderzoeken hoe sociale aanrakingen tussen mensen gebruikt worden, zoals handen schudden of een knuffel geven, en hoe we die kunnen nabootsen met zogenaamde haptische technologie. Onze vakgroep probeert computers uiteindelijk zo menselijk mogelijk te maken.’
Aanraking via Skype is slechts een van de vele mogelijke toepassingen. Huisman: ‘We zijn benaderd door een organisatie voor mensen met een audiovisuele beperking, aangeboren doofblindheid. Aanrakingen zijn enorm belangrijk voor communicatie met hen. Wanneer de begeleider van hun woongroep even niet fysiek nabij is, levert dat al problemen op. We hebben een verkennend traject gedaan, maar het staat op een laag pitje. De TaSST is ontwikkeld als onderzoeksprototype en het is lastig om met doofblinden te werken met iets dat nog niet helemaal af is.’
Behalve in het overbrengen van aanrakingen op afstand, is Huisman ook geïnteresseerd in het simuleren van aanrakingen. ‘Die worden dan niet toegediend door mensen, maar bijvoorbeeld door sociale entiteiten, zoals robots of personages in virtual reality. ‘In een medische context denken we aan therapeutische aanrakingen. Mensen die moeite hebben met sociale interactie, bijvoorbeeld mensen met autisme, zouden met deze technologie kunnen trainen en wennen. En als je deze onderzoekslijn nog verder doortrekt, kom je bij robots in de zorg.’
‘Voelen met Rembrandt’, heet het programmaonderdeel met de TaSST-demonstratie tijdens de Nacht van Kunst en Kennis. Andere wetenschappers laten je proeven, ruiken, horen en kijken, eveneens met de zeventiende-eeuwse schilder. ‘Rembrandt heeft een reeks schilderijen over de vijf zintuigen gemaakt’, verklaart Huisman. ‘Wij worden zaterdag gelinkt aan het schilderij over de tast.’ Daarop is een man te zien, met een van pijn vertrokken gezicht, die een operatie ondergaat. Het origineel bevindt zich in een privéverzameling. De brillenverkoper, dat hoort bij kijken, hangt overigens in de Leidse Lakenhal. ‘Het smaakschilderij schijnt zoek te zijn’, weet Huisman. Het eveneens verloren gewaande reukschilderij, waarop een flauwgevallen man een doek gedrenkt in ammonia onder z’n neus geduwd krijgt, dook vorig jaar plotseling op, op een veiling in de Verenigde Staten.

Nacht van Kunst en Kennis, 17 september: Voelen met Rembrandt, Academiegebouw, 22.15 uur

Marleen van Wesel