Waarom is de Grondwet belangrijk?
‘Als je de democratie haar gang laat gaan, kan dat problemen opleveren. De meerderheid regeert. Dat brengt mogelijk het gevaar met zich mee dat minderheden niet rechtvaardig worden behandeld. Grondwetten lossen dat probleem op. Het zijn de regels waar regeringen zich aan moeten houden. De rechten van iedereen zijn zo beschermd.’
Volgens u levert een goede grondwet geld op. Hoe gaat dat in zijn werk?
‘Een spaarder brengt liever zijn geld naar een land waar een grondwet is, en waar niet een nieuw regime ineens zegt: “Jammer. We veranderen de regels. Het geld is weg.” Een grondwet vergroot de kans op duurzame politieke stabiliteit en dat heeft een positief effect op de welvaart. Hoe ouder de grondwet, hoe groter de kans op een hoger bruto nationaal product per hoofd van de bevolking. De Nederlandse, uit 1814, is de op een na oudste van de wereld. Alleen die van de Verenigde Staten verscheen eerder, in 1787.’
Toch stelt u dat de Grondwet op sterven na dood is.
‘Het is stilstaand water. Als je het politieke systeem, hoe stabiel dat ook lijkt, niet aanpast, dan ga je uiteindelijk onderuit. We zijn de balans kwijt tussen het goede van traditie en het vermogen ons aan te passen. Ons politiek landschap is aan het versplinteren, daar moeten we iets aan doen. Meerderheden vinden is moeilijk. Herijkingen moeten verlopen via grondwetsherziening maar daarvoor is een supermeerderheid nodig. Tweederde van de Kamers moet “ja” zeggen. Die eis heeft geleid tot staatkundige verlammingen. De laatste grote aanpassing dateert uit 1983, maar toen is er wat betreft ons politieke systeem weinig fundamenteels veranderd.’
Wat moet er gebeuren?
‘De EU staat er niet in. Wat bepalen wij en wat besluit Brussel en hoe hebben we daarbij inbreng? Dat is ook belangrijk voor de rechtspraak. De Nederlandse rechter kan wetten niet aan de Grondwet toetsen. We toetsen wetten wel aan het internationaal recht. Met als gevolg dat je alleen maar rechtszaken hebt die worden afgehandeld op basis van de EU. Mensen denken dan snel: “Verdomme we worden geregeerd door de Europa.” Verder: Hoe formeren we een kabinet? Wat is de rol van politieke partijen? Nul woorden hierover. Doordat het document niet meer bij de tijd is, denken politici ook: “Wat moeten we er nog mee?” Net nu we het zo nodig hebben, valt de stabiliteit onder het politieke systeem weg. Dingen worden nu buiten de Grondwet geregeld terwijl dat niet wenselijk is.’
Hoe komen we uit deze impasse?
‘De universiteiten van Leiden en Tilburg overwegen een experiment: de Grondwetwiki. Nederlandse burgers kunnen de huidige Grondwet in een soort Wiki aanpassen. Verder moet er een staatscommissie komen die de Grondwet doorlicht, met smaakmakende politici en juristen die niet ergens in een ver hoekje wegkruipen. Houd openbare hoorzittingen zodat heel Nederland kan meedenken.’ VB
Viering van 200 jaar grondwet: