Achtergrond
We kunnen best zonder hem
Trump luidt echt niet het einde der tijden in, betoogt de Indiaas-Canadese politicoloog Amitav Acharya. De Amerikaanse wereldorde heeft nooit bestaan, en buiten het sombere Westen is iedereen positiever.
vrijdag 1 februari 2019
Het schilderij 'The Republican Club' van Andy Thomas (met tien Republikeinse presidenten) dat Trump liet ophangen in het Witte Huis.

Door Vincent Bongers Wordt de zorgvuldig opgebouwde vrije democratische wereld aan gort geholpen door de America First-politiek van Donald Trump? ‘Onzin’, zegt Amitav Acharya, hoogleraar international relations aan American University in Washington, die op dinsdag 5 februari een lezing geeft in Wijnhaven. ‘Als er al ooit echt sprake was van zo’n orde, dan heeft de teloorgang daarvan vrijwel niets te maken met Trump. Hij is niet meer dan een symptoom. Ik schreef al in 2014 een boek met de titel The End of American World Order, dat er nodige aan het veranderen is in de rol van Amerika op het wereldtoneel. Dus ruim voor de komst van deze president.’

Na de Tweede Wereldoorlog nam de internationale samenwerking tussen landen toe. De Verenigde Naties werden opgericht en aan de hand van Amerika zou vrijheid en democratie over de wereld verspreid worden. Acharya: ‘Columnisten schrijven nu dat de wereld uit elkaar aan het vallen is. Ik vind dat erg lichtzinnig en oppervlakkig. Kranten als The Washington Post en The New York Times hebben geen oog voor hoe het met de bevolking gaat in landen buiten de Westerse wereld. Daar zijn eigenlijk best veel mensen die vinden dat het best oké gaat in de wereld. Ze zijn daar veel optimistischer over de toekomst dan in Europa en Amerika.’

Hoe dat kan? ‘Ik reis vaak naar China en India; het land waar ik opgroeide. Voor een groot deel van de bevolking in deze landen is het leven verbeterd. Daar denken ze echt niet dat de wereld verbrokkelt. Ze liggen niet wakker van getouwtrek over Oekraïne.’

Volgens Acharya was er eigenlijk nooit echt sprake van een Amerikaanse wereldorde. ‘Het was meer een clubje van Westerse landen. China en India maakten er bijvoorbeeld geen deel van uit. Die zogenaamde orde was ook altijd heel fragiel en instabiel. En er waren nog steeds gewelddadige conflicten. Sterker nog, nu zijn er minder.’

De politicoloog erkent dat Amerika onder Trump ‘in de aanvalsmodus is gegaan en bepaalde elementen van de zogeheten vrije wereldorde eroderen’. Maar dat ondermijnt internationale organisaties niet, vindt hij. ‘Oké, de VS zijn uit UNESCO gestapt. Big deal. Ze trekken zich ook terug uit de Mensenrechtenraad van de VN, maar ze zitten nog wel in de Veiligheidsraad, het IMF en de Wereldbank.’

Internationale samenwerking verdwijnt echter absoluut niet als de VS een minder actieve rol spelen. ‘Ik denk dat de invloed van wereldwijde organisaties als de VN minder groot gaat worden. Dit is een tijd van meer regionale samenwerkingsverbanden, een multiplex world noem ik dat. Private stichtingen, bedrijven, regio’s en landen slaan vaak gericht op specifieke kwesties de handen ineen.’

Ook het pessimisme in Europa vindt Acharya overdreven. ‘Het lijkt soms wel alsof de EU ten onder gaat. Geen sprake van. Dat negativisme is het gevolg van de enorme hype over de Unie. Dit samenwerkingsverband was het model waar iedereen naar moest streven. In de realiteit kon de EU niet voldoen aan die opgeblazen verwachtingen.’

En de Brexit dan? ‘Tja, de Britten. Die kwamen er al laat bij, hadden er nooit echt zin in, en bleven altijd grote belangen buiten de Unie houden. En nu gaan ze als eerste weg. Dat is niet het einde van de Unie. Veel in de EU werkt toch gewoon nog. Al dat doemdenken is niet nodig.’

Lezing  Amitav Acharya
5 februari, 17:00
Wijnhaven, Den Haag