Zodra je de deur uit stapt, begint de strijd om je aandacht, zegt Stefan van der Stigchel, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht. Reclames, verkeersborden, voorbijgangers: allemaal visuele prikkels. En prikkels zijn afleiders.

Van der Stigchel doet onderzoek naar die prikkels. Hij is hoofd van het AttentionLab, een onderzoeksgroep die zich bezighoudt met aandacht, visuele waarnemingen en hoe we die filteren. ‘Er is geen wetenschappelijk bewijs voor, maar het lijkt erop dat er nu meer prikkels zijn dan ooit. Mensen klagen erover, er worden boeken over geschreven. Het is echt iets van deze tijd.’

Je kunt niet simpelweg zelf kiezen welke prikkels je wel of niet toelaat. ‘Als je de hele dag in bed blijft liggen met je ogen dicht, ja, dan heb je alleen last van interne afleidingen. Maar de prikkels in de buitenwereld, daar heb je beperkte controle over.’

Dat hoeft geen probleem te zijn, maar veel mensen kunnen er niet goed mee omgaan – ze weten niet hoe ze hun omgeving efficiënt in moeten richten. ‘Die kan het best zo prikkelloos mogelijk zijn. Kantoortuinen zijn bijvoorbeeld een slecht idee, maar daar heb je weinig invloed op natuurlijk.’

Wat je wel zelf kan doen: notificaties van je telefoon uitzetten, afspraken maken met jezelf over het afmaken van bepaalde taken, en op het juiste moment pauze nemen. Een bekende methode om je daaraan te houden is de Pomodoro-techniek – dan concentreer je je 25 minuten lang op een taak, waarna je 5 minuten pauze neemt.

Het principe daarvan is mooi, zegt Van der Stigchel. ‘Maar het probleem is, net als bij veel zelfhulpboeken, dat je er geen vaste getallen aan kunt knopen. Neem pauze als je zelf voelt dat je pauze moet houden, als taken niet meer lukken. En ga dan niet op je telefoon, maar maak een wandeling.’

Een andere fout die mensen geneigd zijn te maken: multitasken. ‘Je kunt wisselen tussen verschillende taken, en de ene persoon kan dat beter dan de andere, maar multitasken is onmogelijk. Een mens heeft een werkgeheugen. Dat is verantwoordelijk voor het uitvoeren van taken, zoals een berekening maken, praten of luisteren. Je kunt echt maar één taak tegelijkertijd uitvoeren.’

‘En toch proberen mensen het. E-mailen tijdens het vergaderen, of sociale media tijdens het studeren. Ik kijk uit op de universiteitsbibliotheek, daar zie ik studenten zitten achter hun laptop en daarnaast hun telefoon. Dat werkt niet.’

Die telefoon, die is sowieso niet heel bevorderlijk voor je rust en concentratie. Iets wat we allemaal heus wel weten, maar blijkbaar niet naar handelen. Als Van der Stigchel bij een lezing vraagt wie er naast zijn telefoon slaapt, gaan veel handen de lucht in.

‘Het gaat vooral om de activiteit die je doet, niet per se om het apparaat zelf. Maar ook tijdens het kijken van een serie komen er meldingen binnen die je weer afleiden. En ’s ochtends is het weer het eerste wat je ziet. Het is voor het brein goed om soms prikkelloos te zijn, zeker als je in bed ligt.’

De gouden tip voor optimale concentratie? ‘Slaap goed, neem op tijd rust, kijk kritisch naar hoe je je dag invult en of je bepaalde notificaties op je telefoon echt nodig hebt. Mensen maken vaak grote ingrepen, terwijl het juist om de simpelste dingen gaat.’

Stefan van der Stigchel,
Concentratie. Lezing, Studium
Generale, Lipsius, donderdag
28 november, 19.30-21.00