Wetenschap
Van ruitenwissers tot cocaïne-envelopjes: onze rommel zie je in dierennesten terug
Bioloog Auke-Florian Hiemstra begint in maart met zijn promotieonderzoek bij Naturalis, naar plastic in dierenbouwsels. Mede mogelijk gemaakt door Albert Heijn.
Anoushka Kloosterman
donderdag 23 januari 2020
'Als ik een meerkoet was, zou ik misschien ook wel een rietje gebruiken.' Foto Auke-Florian Hiemstra

Gefeliciteerd! Wat ga je onderzoeken?
‘Ik ga bouwsels van dieren bekijken. Ik studeer nu af op de nesten van meerkoeten. Er is zoveel rommel op straat, en zij zijn het in hun nesten gaan gebruiken. Daarin vind je dus echt van alles: cocaïne-envelopjes, zonnebrillen, ruitenwissers, vuurwerk... Ik heb tientallen nesten uitgeplozen, en sommige hebben meer artificiële stukjes, dan natuurlijk materiaal. Ik vond een nest, vlakbij de McDonalds, met wel vijftig rietjes. Dat vertelt ook een verhaal over de omgeving.’

‘De promotie wordt een verlengde daarvan. Dus ik ga ook naar bouwsels van andere dieren kijken. Bijvoorbeeld die van de larven van waterkokerjuffers – die maken een soort kokers als huisje. ’

Is het gevaarlijk, al dat plastic in nesten?
‘Het is in ieder geval ongewenst. We zien nu meerkoeten broeden op Snickerspapiertjes. Zo’n kuiken weet natuurlijk niet wat Snickers is, maar wij zien liever takjes. Kuikens kunnen ook verstrikt raken in plastic. En omdat het waterdicht is kunnen de nesten vollopen met water als het regent.’

‘Aan de andere kant: wij gebruiken plastic omdat het licht en sterk is. Als ik een meerkoet was, zou ik misschien ook wel een rietje gebruiken. Je ziet de omgeving terug in de nesten, en dat is interessant. Je kan ook kijken naar de selectie: kiezen ze plastic vanwege een tekort aan waterplanten? Of zouden ze in natuurgebieden ook voor plastic kiezen?’

Hoe komt het dat Albert Heijn je positie sponsort?
‘Ze werkten al samen met Naturalis voor de spaarplaatjes, en nu wilden ze ook bijdragen aan onderzoek. Bij Naturalis dachten ze: wij kennen wel een jonge bioloog die wil promoveren. En ik was al een tijdje aan het polsen voor een promotieplek, omdat ik bijna klaar was met mijn studie. Ik ben naar Leiden gekomen vanwege Naturalis, dus het leek me heel bijzonder om er ook te mogen promoveren. Naturalis voelt toch een beetje als mijn eigen nest, dus ik vind het heel gaaf dat dit kan.’

‘Ik ga ook de collectie in Naturalis onderzoeken – ze hebben zo’n vijfduizend nesten, en daar zullen ook heel, heel oude nesten tussen zitten. In ieder geval van lang voordat plastic überhaupt bestond. Dan kan je dus een blik in de tijd werpen en zien hoe de omgeving in korte tijd is veranderd. Plastic bestaat pas enkele tientallen jaren, en als je nu in de grachten kijkt en in nesten van meerkoeten, geloof je je ogen niet.’

Albert Heijn is plastic-grootverbruiker… Bijt dat niet?
‘We zijn allemaal verslaafd aan plastic. Vooral single use plastic kan je terugdringen, en ik denk dat het juist goed is om zoiets met zo’n supermarkt te doen. En ze zijn al met die transitie bezig.’

‘De PhD gaat ook verder dan alleen plastic. Wat Albert Heijn heel interessant vindt, en dit is ook een deelvraag van het onderzoek, zijn de winternesten van mollen. Die zitten veel op de akkers van hun telers. Ik ga, naast het plastic, kijken welke dieren in mollennesten overwinteren. Die zijn namelijk lekker warm, een soort oase in de woestijn. En dat zegt weer veel over de omgeving.’

Sta je straks à la Freek Vonk op de AH-verzamelplaatjes?
‘Haha. Eerst maar promoveren denk ik, en dan zien we wel. Ik ga wel vijf jaar over mijn promotie doen, in plaats van vier jaar. Ik krijg een dag per week vrij om te communiceren. Dus niet alleen onderzoek doen, maar ook vertellen wat ik doe. Als ik ergens enthousiast over ben, wil ik dat delen.’