Dat schrijft universiteitenvereniging VSNU in het document ‘Aanpak bedreiging en intimidatie van wetenschappers’. Wetenschappers die in de media verschijnen en andere publieke optredens doen, krijgen volgens de VSNU op grote schaal te maken met bedreigingen en intimidatie. Zo werd afgelopen maart op de deur van de Leidse universitair docent Nadia Bouras een sticker van het radicaal-rechtse platform Vizier op Links geplakt. Maar de ‘bedreigingen die het nieuws halen, zoals bedreigingen van Covid-19-wetenschappers of de stickeracties van Vizier op Links, vormen slechts het topje van de ijsberg’, schrijft de vereniging.
Maandag werd het document aangeboden aan onder meer hoogleraar rechten Afshin Ellian en diversity officer Aya Ezawa, die beide zijn verbonden aan de Universiteit Leiden en met grote regelmaat te maken hebben met bedreigingen.
Haatberichten
Bij een rondgang langs de universiteiten noteerde de VSNU ‘voorbeelden van wetenschappers die (soms jarenlang) permanent beveiligd moeten worden wegens concrete dreiging, tot diversity officers die met haatberichten te maken krijgen bij de aankondiging van hun functie, tot medewerkers die elke keer als hun naam valt op Twitter honderden intimiderende berichten kunnen verwachten.’
De universiteiten hebben afgesproken dat er aangifte wordt gedaan als er sprake is van een strafbaar feit. ‘Dat wordt bij voorkeur gedaan door de werkgever, want de medewerker ervaart dat vaak als belastend.’ Bovendien wordt dan het adres van de werkgever opgenomen in de aangifte, en niet dat van de werknemer.
Online weerbaarheid
Verder zorgt de universiteit ervoor dat ‘werknemers één aanspreekpunt hebben, zodat zij niet steeds opnieuw hun verhaal hoeven te vertellen’. Aandacht is dé beslissende factor voor de medewerker in de ervaren steun bij bedreigingen en intimidaties, aldus de VSNU. ‘Dat heeft zowel betrekking op de melding en de omgang met de melding als op de nazorg en opvolging na een incident.’
Universiteiten zorgen ervoor dat medewerkers alle steun krijgen die nodig is. Dit gebeurt bijvoorbeeld ‘met trainingen in online weerbaarheid en het aanbieden van psychosociale hulp’.
De universiteiten richten ook een gezamenlijk platform op: WetenschapVeilig. Dat is een landelijk meldpunt dat ook de informatievoorziening, maatregelen en interactie met bijvoorbeeld justitie en politie landelijk gaat verbeteren.
‘Ik kwam thuis met mijn man en twee dochters, liep de trap op en zag iets boven de voordeur zitten’, vertelde universitair docent geschiedenis Nadia Bouras (1981) dit voorjaar aan Mare.
‘Omdat onze bel het niet deed, dacht ik dat het daar misschien over ging. Toen ik “Vizier op Links” las, wist ik meteen: holy fuck, die is voor mij. Ik stond te shaken op mijn benen en voelde tranen opkomen. Dat ze in je privésfeer komen, is zó eng. Lelijke tweets kun je negeren, dit niet.’
De intimidatie door het radicaal-rechtse platform had grote impact. ‘Even beheerst het je leven. Als ik het vuilnis weggooide, checkte ik of er niemand achter een boom stond. Als mijn kinderen op de stoep speelden, zei ik: “Als iemand je aanspreekt: meteen naar boven komen.”’
De reactie van de universiteit was ‘super’, aldus Bouras. ‘Rector Hester Bijl belde meteen, het hoofd van veiligheidszaken appte. De wijkagent kwam langs, dat is door Leiden in gang gezet. Ik heb aangifte gedaan. Die sticker is misschien niet strafbaar, maar wel bedreigend.’
‘Het is hartstikke goed dat deze handreiking is verschenen’, reageert Bouras. ‘Er wordt serieus nagedacht over hoe universiteiten hun medewerkers kunnen beschermen. Ook het standaard aangifte doen is een goede zaak. Zeker als het gaat om serieuze bedreigingen. Kijk, die sticker is één ding, maar als je ziet dat Marion Koopmans en andere leden van het OMT doodsbedreigingen krijgen en thuis opgezocht worden, dat gaat echt veel en veel te ver. Dan is dit een passende maatregel. Zeker ook als signaal richting de maatschappij: “Dit is onacceptabel en we gaan het keihard aanpakken”. Je moet je als samenleving doodschamen dat wetenschappers bedreigd of geïntimideerd worden.
‘Wetenschappers krijgen soms het gevoel dat ze er alleen voor staan, dat er weinig steun is. Dat gold overigens niet voor mij. De rector reageerde meteen. Met dit stuk laten alle universiteiten zien dat ze hun medewerkers steunen.
‘Overigens zou ik ook graag zien dat universiteiten zich uitspreken tegen partijen in de Kamer die het werk van wetenschappers onveilig maken. Partijen die desinformatie over corona verspreiden, of een meldpunt indoctrinatie oprichten waar je zogenaamd linkse wetenschappers kunt aangeven. Dit is een probleem dat niet uit de lucht komt vallen.
‘Ik heb verder niets meer over mijn aangifte gehoord en heb niet de indruk dat iemand daar nog mee bezig is. De aandacht en de ferme opstelling van de universiteit heeft wel effect gehad. Het helpt als een werkgever zich meteen uitspreekt tegen dit soort zaken, dat heeft indruk gemaakt.’