‘Gast, ik heb niets oranjes!’
In Huize des Gueux zitten maandagmiddag zo’n tien bewoners om de televisie. De laatsten komen om vijf voor vijf nog binnenrennen. De woonkamer is bescheiden aangekleed met oranje versieringen, de helft van de studenten draagt een oranje shirt.
Zodra het volkslied begint, zingen alle jongens luidkeels mee: ‘Wilhelmus van Nassouwe, ben ik van Duitsen bloed…’
Verderop in de straat klinkt, even luid: ‘Mijn vaderland getrouwe, blijf ik tot in den dood…’
Maandag vond de eerste WK-wedstrijd van het Nederlands elftal plaats, tegen Senegal. Het is een van de meest controversiële voetbaltoernooien ooit, door de dubieuze toewijzing aan Qatar en de mensenrechtenschendingen. Van een boycot was er onder Leidse studenten echter weinig sprake: in veel studentenhuizen en kroegen stond de tv om vijf uur aan.
‘Veel huisgenoten zitten nog op werk of stage, dus die kijken vandaag niet mee’, vertelt een bewoner van Des Gueux aan de deur. Pas later deze week gaan ze echt los. ‘We gaan een tribune opbouwen in onze bar voor de wedstrijd op vrijdag. Als we de halve finale bereiken, zal het daar vol staan met gasten en bier.’
Even verderop, in Café Barrera, hangt de bar vol met oranje slingers. Tientallen studenten houden hun adem in terwijl Nederland een veelbelovende aanval begint. Een collectief ‘NEEEEE!’ klinkt als die kans op het laatste moment gekeerd wordt door een Senegalese verdediger.
Hannah Moraal (22, psychologie) heeft haar huisgenoten meegesleept naar de kroeg. ‘Ik kijk altijd naar het WK en het EK’, vertelt ze met een biertje in de hand. ‘In de kroeg vind ik het leuker dan thuis omdat je met meer mensen kijkt.’
Toch staat zij hier met een dubbel gevoel. ‘Ik blijf kijken omdat het toch wel zal plaatsvinden, maar elke keer word ik er toch iets ongemakkelijker van.’
Veel toeschouwers zijn meer gelaten. ‘Voor mij gaat het om het voetbal. Je kunt je er druk om maken, maar ze gaan het WK toch niet afgelasten’, zegt een student ondernemersrecht.
Bij Huize Des Gueux denken ze er hetzelfde over: ‘Het is verschrikkelijk wat er in Qatar gebeurt, maar het heeft weinig te maken met het Nederlands elftal. Voetbal blijft voetbal.’
Ook bij North End staat de bar stampvol tijdens de wedstrijd, al zijn er hier opvallend weinig oranje shirts. ‘We zijn een internationale bar’, verklaart medewerker Danyo Sarmo (48). ‘Daarom hebben we ook andere vlaggen opgehangen dan alleen de Nederlandse.’ Hij wijst naar de slingers waaraan de vlaggen hangen van alle 32 deelnemers. ‘Op vrijdag zal het nog veel drukker worden.’
Dat het WK dit jaar ongemakkelijker is dan normaal, ervaart hij ook. ‘Vroeger was de straat helemaal oranje geweest. Sommige klanten gaven aan dat ze niet zouden kijken, en daar heb ik begrip voor.’
Ook bij hem waren er veel twijfels. ‘We hebben er drie maanden mee geworsteld en tot twee weken geleden wisten we niet wat we ermee moesten. Hoe ga je een feestje vieren dat onder deze omstandigheden is opgebouwd?’
Toch besloten ze om de WK-wedstrijden te laten zien. ‘Wij zijn liefhebbers van voetbal en wij zijn pro-samenkomen. We schamen ons voor de FIFA, ze kidnappen het voetbal. Ik snap niet waarom het WK aan Qatar is toegewezen.
Maar tegelijk zijn wij voor het Nederlands elftal. Ik zou het laf vinden om de kat uit de boom te kijken. Ik wil niet pas zeggen dat ik achter Oranje sta als we kampioen worden. En dat weet ik zeker: we worden kampioen.’
De eerste stap is al gezet: na een moeizame wedstrijd wint Nederland met 2-0 van Senegal.
Alumnus Enzio Bakker richtte met een vriend het initiatief Don’t watch Qatar op. Eind september schreven ze een opiniestuk in Mare dat door verschillende media werd opgepikt. ‘Bij de openingswedstrijd had ik heel even moeite om niet te kijken.’
‘Het was heel leuk dat er zoveel aandacht voor was en dat we ons verhaal konden doen. Het was best onverwachts, maar nadat we in de Volkskrant hadden gestaan ging het hard. Wat dat betreft is ons project geslaagd: ik denk dat we aardig wat mensen hebben bereikt.
‘We hebben veel reacties gehad, mensen uit onze eigen omgeving zeggen dat ze erover na zijn gaan denken. Op internet kregen we ook wat reacties van mensen uit Qatar en andere mensen die het WK verdedigen. Zij beweren dat wij ons schuldig zouden maken aan xenofobie: alle kritiek op het WK zou voortkomen uit haat voor Arabieren. Dat is natuurlijk onzin, we komen hiermee juist op voor de LhBTi-community, vrouwen en arbeidsmigranten.
‘Doorgaans horen we gelukkig veel positiefs. Er zijn ook wel een aantal mensen die hierdoor van gedachten zijn veranderd, maar ons doel was dat mensen erover zouden nadenken, en dat is gelukt.
‘Bij de openingswedstrijd afgelopen zondag had ik heel even moeite om niet te kijken, ik dacht: het WK is nu begonnen, en voor de eerste keer ooit kijk ik niet. Daarna werd dat gelukkig wel minder, bij de openingswedstrijd van Nederland had ik er al niet zo’n last meer van. Ik heb me er gewoon bij neergelegd.
‘Als ik de verhalen nu weer lees, dat aanvoerders de regenboogband niet mogen dragen, wíl ik ook niet kijken. Ik zou er geen plezier aan beleven, en ik mis het niet. Het helpt dat het winter is en dat het daardoor minder zichtbaar is, dat maakt het makkelijker te negeren.
‘Gisteren las ik dat er iets minder mensen dan normaal keken naar de eerste wedstrijd van Nederland (4,3 in plaats van 7 miljoen, red.) maar dat komt waarschijnlijk ook door het tijdstip, want het begon al om vijf uur. De komende tijd moet nog blijken of er minder kijkers zijn.
‘Ik denk niet dat er veel minder mensen gaan kijken, maar ik had ook niet anders verwacht. Toch is het jammer. Het geeft een signaal aan de FIFA dat ze er toch weer mee wegkomen.’ SW