Het heeft jaren onderhandelen gekost, maar tot 2024 zijn ze eruit. Onderzoekers van Nederlandse universiteiten kunnen vanaf nu zonder betaalmuur publiceren in zo’n 95 procent van de 2.500 tijdschriften van wetenschapsuitgeverij Elsevier (voor de kenners: Plan S compliant Gold Open Access). Hetzelfde geldt voor hun collega’s aan hogescholen, UMC’s, en de onderzoeksinstituten van de KNAW en NWO.

Omslag

Het uiteindelijke doel is zelfs honderd procent, maar een paar titels waren nog niet helemaal klaar voor de omslag, legt woordvoerder Ruben Puylaert van universiteitskoepel VSNU uit.

In de traditionele aanpak van wetenschap schrijven onderzoekers artikelen over hun bevindingen, die ze dan opsturen naar een blad dat een kwaliteitscontrole laat uitvoeren en het artikel vervolgens publiceert. Wie het wil lezen, moet een abonnement hebben, of eenmalig betalen voor toegang.

Bij open access betalen de onderzoekers voor publicatie, en kan iedereen er vervolgens bij. De huidige Elsevier-deal gaat nog een stapje verder: ook alle onderzoeksdata worden publiekelijk toegankelijk gemaakt.

Metadata

Wat als een Nederlandse onderzoeker samenwerkt met collega’s in andere landen? ‘Een artikel kan onder dit akkoord open access worden gepubliceerd als de corresponding author onder contract staat aan instelling binnen dit contract’, verduidelijkt Puylaert. ‘Als een tweede auteur dan aan een buitenlandse instelling verbonden is, maakt dat niet uit.’

In ruil daarvoor krijgt de uitgeverij geld (16,5 miljoen per jaar), en toegang tot de metadata van de deelnemende instellingen: wat en hoeveel er wordt gedownload, wie er geld heeft en waar ze publiceren, dat soort informatie.

Wat Elsevier daarmee wil, is nog onduidelijk; het bedrijf wekt de indruk er zelf ook nog niet helemaal uit te zijn. De persberichten reppen van ‘pilotprojecten’ en ‘implementatie van services’, en benadrukken dat de huidige deal relatief lang moet zijn om dat allemaal te kunnen uitvoeren. In elk geval is de toegang tot die data niet exclusief voor Elsevier. Ook is er geen verplichting om die pilots of diensten van Elsevier af te nemen.