Hey, hey, Van Engelshoven
(Ooh, aah)
I wanna know
(Oh, ooh)
Where did all the money go?
Onder begeleiding van tromgeroffel zingen activisten van Casual Leiden een variant op de belegen hit ‘Hey Baby’ van DJ Ötzi. De wetenschappers staan maandagmiddag voor de Pieterskerk in Utrecht. Iets verderop scharrelt Joshua de Roos, vicevoorzitter van studentenvakbond LSVb. Verkleed als kaalgeplukte kip protesteert hij tegen het leenstelsel en de uitholling van universiteiten.
Belangrijk thema bij het protest zijn de grote hoeveelheden kortlopende contracten die universiteiten verstrekken. ‘Medewerkers voelen zich uitgebuit en afgedankt’, zegt Judith Naeff, universitair docent bij international studies. ‘Dat moet je als college van bestuur toch niet willen?’
Zelfde eisen
In de kerk staat volgens de actievoerders een van de schuldigen van de verschraling in het hoger onderwijs. Minister van Onderwijs Ingrid van Engelshoven geeft daar namelijk een speech bij de opening van het academisch jaar van de Universiteit voor Humanistiek.
Buiten is de zogeheten ‘Ware Opening’. Twee jaar geleden hield de minister haar toespraak in de Leidse Pieterskerk. Ook toen was er buiten een protest waarin een miljard werd geëist voor de universiteiten. Er is helaas sindsdien niets verbeterd, constateert Remco Breuker, hoogleraar Koreanistiek en verbonden aan protestbeweging WOinActie. ‘Dit is dan wel een andere Pieterskerk, maar de problemen zijn niet aangepakt. Onze eisen zijn dezelfde.’ Tegelijkertijd klinkt er tromgeroffel. Tientallen actievoerders schreeuwen ‘Shame on you! Shame on you!’
Een paar uur eerder was Leiden Centraal het verzamelpunt. Elisa Da Vià, docent international studies, draagt twee protestborden en poogt tegelijkertijd te appen met collega’s van Casual Leiden waarmee ze naar Utrecht gaat. ‘Ik heb op verschillende plekken in de wereld gewerkt’, zegt Da Viá. ‘Overal wordt personeel snel weggewerkt. Maar daar blijven we tegen vechten… Hé, daar zie ik een held.’
Ze wijst naar docent international studies Arnout van Ree. Hij won onlangs een rechtszaak tegen de universiteit over zijn contract en kreeg een vaste aanstelling. Van Ree draagt zijn dochter van tien maanden op de borst. Ze heeft een witte zonnebril op haar hoofd. ‘Dit is haar tweede protest, ze was ook bij het Black Lives Matter in Leiden.’ Hij is ondanks zijn juridische gevecht ‘niet bitter’ over de universiteit. ‘Ik vind het een fijne werkgever, maar er kunnen dingen beter worden geregeld.’
Loyaliteit
‘Die rechtszaak zie ik wel als een kentering’, zegt Da Vià. ‘Het biedt perspectief. Maar we gaan door met actie voeren zolang dat nodig is.’ ‘Misschien moet er wat anders gebeuren’, zegt Nicole van Os, studiecoördinator bij Geesteswetenschappen die zich bij het Da Vià voegt. ‘De Ware Sluiting van de universiteit. Wamm!’
De medewerkers twijfelen erg over staken. Van Os: ‘Er is veel loyaliteit richting studenten. Staf wil hen niet in de steek laten.’ Da Vià: ‘Studenten weten nu al niet meer waar ze terecht kunnen, want elke docent is haast meteen weer weg.’
Ook universiteitsraadslid Timothy de Zeeuw, promovendus en docent bij international studies, sluit zich bij het groepje aan. ‘Universiteiten zijn bang voor reorganisaties met veel ontslagen als er meer vaste contracten worden gegeven, maar een situatie met al deze kortlopende aanstellingen is nog erger.’
Eenmaal in Utrecht zien ze hoe Breuker het podium met een gouden troon bestijgt. Op een rood fluwelen kussentje staat een glazen stolp met daarin tien cent, bedoeld voor universiteiten die voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Er worden awards uitgereikt in categorieën als ‘de meeste wegwerpdocenten’ en ‘het duurste college van bestuur’. Leiden eindigt hoog wat betreft het aantal kortlopende contracten maar valt niet in de prijzen.
‘Nutteloos figuur’
Bij de uitreiking van de ‘participatie-award’ vellen Tim de Winkel (Universiteit Utrecht) en Lotje Siffels (Radboud Nijmegen) van actiegroep 0.7 harde oordelen. De Winkel: ‘Er zijn veel runners-up: Pieter Duisenberg bijvoorbeeld, de voorzitter van universiteitenvereniging VSNU. Een nutteloos figuur. Schaf de vereniging trouwens maar af, want dit is ook hun schuld.’ Over de minister: ‘Failing upwards is nu niet meer mogelijk. Ze is onwetend en ongeïnteresseerd. Met haar praten heeft geen zin.’
Ook de bij de opening aanwezige vakbonden krijgen kritiek. ‘Die hebben in de meest recente cao-onderhandelingen niets gedaan voor medewerkers met kortlopende contracten. Dat voelt als verraad.’ Uiteindelijk gaat de award naar allen die aanwezig zijn bij het protest.
‘Deze kritiek is niet bedoeld als een roast’, verduidelijkt Siffels. ‘We vragen iedereen hier om het systeem echt te veranderen. Sociale rechtvaardigheid is geen cosplay. Retweets zijn niet voldoende.’
Sai Englert van Casual Leiden, docent aan het instituut voor regiostudies, doet een voorstel. ‘De colleges willen praten over constructieve maatregelen. Laten we ze een kans geven, maar dan wel met een deadline. Dit semester moeten er concrete stappen worden genomen. Als dat niet gebeurt dan gooien we de universiteiten dicht.’
De befaamde 1,1 miljard
Als eindelijk het cortège de kerk uitloopt, en Van Engelshoven in zicht is, begint Casual Leiden te zingen. ‘Where has the money gone? I wanna know.’
‘Ik hoorde jullie al eerder’, reageert Van Engelshoven. Rens Bod, hoogleraar Digital Humanities aan de Universiteit van Amsterdam en verbonden aan WOinActie opent een koffer met daarin de Ware Onderwijsbegroting en rolt vellen met cijfers uit: de befaamde 1,1 miljard, het bedrag waarvan de minister eerder erkende dat het nodig is.
‘Maar dat moet wachten op een nieuw kabinet’, reageert ze nu. ‘De bal ligt op de stip en ik hoop dat een nieuwe coalitie die in het doel tikt.’
‘Geen woorden maar daden’, antwoordt Bod. Englert is niet overtuigd. ‘Het is wel goed dat ze hier is en ziet wat er allemaal misgaat. Maar het is niet genoeg.’