Met de wetswijziging kan het demissionair kabinet onderwijsinstellingen verplichten om een coronatoegangsbewijs (CTB) in te voeren, als dat nodig is om de besmettingscijfers terug te dringen.
De verantwoordelijkheid ligt dan bij het kabinet, en niet bij de instellingen zelf, waardoor ook de medezeggenschap, zoals de universiteitsraad, geen inspraak meer heeft. De medezeggenschap had in de tijdelijk wet op coronatoegangsbewijzen nog wel een vaste rol.
Er komt geen 2G-beleid in het onderwijs, benadrukt De Jonge in de toelichting. Studenten kunnen dus ook met een negatieve test fysiek onderwijs volgen. De instellingen moeten wel toegankelijkheid waarborgen: dus toegang tot gratis testlocaties, maar ook tot online onderwijs als studenten zich niet willen laten vaccineren of testen. Die groep studenten mogen niet fysiek op de universiteit komen, maar hebben nog steeds recht op onderwijs, dus moeten instellingen een alternatief online traject bieden.
Uitgezonderd zijn studenten die vanwege medische redenen geen toegangsbewijs kunnen krijgen. ‘De groep studenten die zich om medische redenen niet kan laten vaccineren of testen is naar verwachting klein en instellingen hebben aangegeven dat er voor deze studenten zal worden gekeken naar een individuele oplossing’, schrijft De Jonge.
Tentamens, examens en het begeleiden van kwetsbare studenten vormen ook een uitzondering, op voorwaarde dat instellingen er alles aan doen om besmettingsgevaar te verkleinen: ‘Daarbij kan worden gedacht aan bijvoorbeeld het beperken van het aantal aanwezigen, het gebruik maken van de veilige afstand of het verplichte gebruik van mondkapjes in bijvoorbeeld praktijksituaties.’
Onderwijskoepels zien flinke beren op de weg. Om studenten te kunnen controleren, moet er een infrastructuur komen die de meeste instellingen niet hebben. Bovendien is er extra personeel voor nodig, terwijl de arbeidsmarkt erg krap is.
‘De regeldruk rond toegangscontrole zal zeer hoog zijn voor onderwijsinstellingen’, erkent De Jonge. ‘Wanneer studenten gecontroleerd dienen te worden op een CTB of uitzonderingsgrond, zal het opzetten en bemensen van een grootschalige controle- en bevolkingsstructuur nodig zijn. Op bijna alle instellingen is een dergelijke structuur niet aanwezig, vandaar dat naast de verwachte regeldruk ook de financiële last bij instellingen hoog is.’
Het gaat om ‘aanzienlijke studentenstromen’, schrijft hij. Hij suggereert dat in sommige gevallen een polsbandjes-systeem kan werken. ‘Bij campusomgevingen kan de toegangscontrole schaalvoordelen opleveren, in de vorm van polsbandjes-systemen waarmee ervaring is opgedaan in andere sectoren. Echter is in alle gevallen een aanzienlijke controle-infrastructuur en -bemensing nodig.’
Daarnaast moet voor degenen zonder toegangsbewijs kwalitatief online onderwijs komen. ‘Onderwijsinstellingen zullen naar verwachting in zekere mate toegerust zijn om naast fysiek onderwijs een hybride of digitale vorm aan te bieden voor studenten die geen CTB kunnen overleggen. Toch zal dit niet op alle plekken direct voor handen of praktisch mogelijk zijn. Om een basiskwaliteit aan onderwijs te kunnen bieden, zullen instellingen daarom aanvullende maatregelen moeten treffen, zoals het inrichten van audiovisuele voorzieningen.’
De uitvoeringskosten komen volgens eerste berekeningen neer op 10 tot 20 miljoen euro eenmalig, en daarna 12 tot 33 miljoen euro per week. Het ministerie denkt na over een financiële bijdrage. ‘Deze overweging wordt in de vormgeving van de ministeriële regeling meegenomen.’
Het wetsvoorstel wordt binnenkort in de Tweede Kamer besproken. En uiteraard is het de vraag welke nieuwe coronamaatregelen er voor het hoger onderwijs gaan gelden, vrijdag in de vervroegde persconferentie.
> Zie ook: Polsbandjes? Echt? Bedankt Hugo, voor dit compleet onmogelijke plan
Het wetsvoorstel kwam maandag ook ter sprake in de Universiteitsraad. Hoewel er ‘voor de zomer een motie was aangenomen door de Tweede Kamer dat er medezeggenschap mee zou kunnen praten op instellingsniveau’, aldus voorzitter Charlotte de Roon, worden de universiteiten nu ‘inderdaad buitenspel gezet’.
Hoewel de meeste raadsleden zich voor het CTB uitspreken en geen andere mogelijkheden meer zien, had Joanne Sloof (studentenpartij CSL) kanttekeningen. Volgens haar zijn er ‘vooral veel studenten die zich om medische redenen niet laten vaccineren, en dus geen toegang meer zouden hebben tot onderwijs’. Daarnaast brengt het testen ontzettend veel tijd en kosten met zich mee, benadrukt Maaike van Naerssen (personeelspartij FNV). ‘Het is inderdaad een zware afweging’, zegt FNV-lid Remco Breuker, maar ‘de gezondheid van studenten en medewerkers moet hier prioriteit krijgen.’ Het verbaast hem dat ondanks uitgebreid wetenschappelijk onderzoek de mondkapjesplicht niet volledig is ingevoerd: ‘Wat doen wij hier aan deze wetenschappelijke instelling, als we dat niet eens serieus nemen?’
Niko Kontovas (personeelspartij PhDoc) opperde een elektronisch vaccinatiebewijs ‘om je bijvoorbeeld in te schrijven voor vakken’, zoals in de Verenigde Staten al gebeurt.
Wat betreft Bas Knapp (studentenpartij LSP) zijn die alternatieven helemaal niet nodig: ‘Ik zit echt met stijgende verbazing te luisteren naar het argument dat je niet zou kunnen handhaven. Tot een paar maanden geleden moest je nog bij alle gebouwen een reservering laten zien. Ik vind het ook echt niet leuk, maar wel iets wat gewoon nu strikt noodzakelijk is.’