Columns & opinie
Hoe een hoopvolle wet toch desastreus uitpakt
'Wie zich bezighoudt met het milieu is er wel aan gewend dat er dingen fout gaan. Nee, laten we eerlijk zijn: dat alles wat er fout kan gaan ook fout gaat. Maar dat een dergelijke oprechte wet, waar de beste intenties achter zaten en iedereen achter stond, zo compleet fout gaat? Dat is echt heel treurig.'
Benjamin Sprecher
donderdag 14 november 2019

Ik zit weliswaar bij het Centrum voor Milieuwetenschappen, maar de grote bewegingen in mijn veld zijn allemaal gerelateerd aan geopolitiek. In China en Rusland winden ze er geen doekjes om. Buitenlandse politiek is er om het thuisland beter te maken. Steun komt in ruil voor grondstoffen, of toegang tot iets als een strategisch gelegen haven. Of die steun toekomt aan een democratisch gekozen leider of een dictator is om het even.

In het Westen daarentegen verpakken we het als win-win handelsmissies, ontwikkelingshulp, of het brengen van democratie naar het volk. En als daar toevallig onze eigen multinationals beter van worden, is dat toch alleen maar beter? Mission accomplished.

Daarom is het zo verfrissend als er voor de verandering een keer iets gebeurt waar iedereen het over eens is: deze wet is er alleen maar gekomen om de wereld een klein beetje beter te maken. Ik heb het over sectie 1502 van de Amerikaanse Dodd-Frank Act. Deze in 2010 aangenomen wet verplicht bedrijven om een aantal metalen te traceren (tin, tantaal, wolfraam en goud), en aan te geven of de productie daarvan is gebruikt om rebelgroepen in een conflictgebied in de Democratische Republiek Congo (DRC) te financieren. De wet verbood niet deze metalen te kopen. Je moest er alleen transparant over zijn. Het idee was dat bedrijven hier logischerwijs huiverig voor zouden zijn.

Barney Frank, een van de cosponsors van de wet, beschreef het doel als ‘to cut off funding to people who kill people’.

Deze wet is extra belangrijk omdat de EU een soortgelijke wet heeft aangenomen, de ‘Conflict Minerals Regulation’, die vanaf 1 januari 2021 ingaat.

'Wat moeten we hier nou van leren? Ik heb werkelijk geen idee'

Ik kwam onlangs het artikel ‘The unintented consequenses of US conflict-mineral regulation’ tegen. De auteur beschrijft het effect van de Dodd-Frank Act op de desbetreffende conflictregio. De wet zorgde voor een de facto boycot op metalen. Vanwege de enorme complexiteit om te garanderen dat een metaal wel uit een conflictgebied komt, maar niet gebruikt was om een rebellengroep te financieren, kozen veel bedrijven er simpelweg voor om niet meer uit de betreffende regio’s te kopen. Daardoor daalde inderdaad de inkomsten van de rebellengroepen.

De wet had echter had twee onbedoelde bij-effecten. De kindersterfte nam toe met 143 procent. En de kans op geweld tegen burgers nam toe met 176 procent.

Wie zich bezighoudt met het milieu is er wel aan gewend dat er dingen fout gaan. Nee, laten we eerlijk zijn: dat alles wat er fout kan gaan ook fout gaat. Maar dat een dergelijke oprechte wet, waar de beste intenties achter zaten en iedereen achter stond, zo compleet fout gaat? Dat is echt heel treurig.

Wat gebeurde er? Ten eerste: omdat de regio door het boycot minder inkomsten kreeg hadden veel families simpelweg geen geld meer voor gezondheidszorg. Ten tweede: toen rebellengroepen zich tevreden stelden met het uitbuiten van mijnen hadden ze er paradoxaal genoeg zelf belang bij om de situatie relatief stabiel en geweldvrij te houden. Het geld kwam naar hen toe. Als gevolg van het boycot gingen ze nu zelf op pad. Ze begonnen omliggende dorpen aan te vallen die niets met mijnbouw te maken hadden, en begonnen ook onderling te vechten om de paar mijnen die om verschillende redenen moeilijk te boycotten waren, of officieel net buiten het conflict gebied lagen.

Het mechanisme achter waarom het fout ging is achteraf helder. Maar wat moeten we hier nou van leren? Ik heb werkelijk geen idee.

Benjamin Sprecher is universitair docent (en onderzoeker) bij het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden