Studentenleven
Het is een enge tijd om af te studeren
Een paar maanden geleden draaide de economie op volle toeren, nu ziet de arbeidsmarkt er somber uit voor net afgestudeerden. Wat kunnen zij verwachten?
Jessie Eickhoff
donderdag 25 juni 2020
Silas.nl

‘Ik vind het een enge tijd om af te studeren’, vertelt Melle Havermans (25), masterstudent geschiedenis. Havermans wil een baan bij de overheid of een NGO op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. ‘Zonder de coronacrisis is het al lastig genoeg om een baan te vinden.’

Lianne Koets (25) heeft in december haar master biologie behaald. ‘Ik had na mijn afstuderen geen haast om een baan te vinden. Ik had een leuke bijbaan bij Rijksmuseum Boerhaave waar ik, na mijn afstuderen, 20 tot 30 uur per week mocht werken.’ Door de coronacrisis is dat 12 uur geworden.

Haar dagen zijn voornamelijk gevuld met het schrijven van sollicitatiebrieven en het ontvangen van afwijzing na afwijzing.‘Ik zie dat er minder vacatures zijn en dat deze steeds korter online staan. De ene keer krijg ik geen reactie, de andere keer wordt de vacature ingetrokken en wacht het bedrijf toch liever de crisis af. Anders is er altijd wel een profiel dat beter bij ze past.’

Doordat veel mensen hun baan hebben verloren, is er extra concurrentie op de markt. ‘Sommige van mijn vrienden waren net begonnen met werken. Door de crisis werd hun contract niet verlengd of ze werden na hun proeftijd de deur gewezen’, zegt Koets.

In duigen

Een paar maanden geleden draaide de Nederlandse arbeidsmarkt nog op volle toeren. Er waren personeelstekorten in vrijwel alle sectoren en een groeiende vraag naar nieuwe werknemers en starters. Dat veranderde allemaal met de komst van corona.

‘Velen hebben hun baan verloren en zien hun toekomstperspectief in duigen vallen’, vertelt Sacha Heemskerk, bestuurslid bij jongerenorganisatie VCP Young Professionals. ‘Een baan vinden tijdens of na de recessie, wordt een enorme uitdaging.’

Sinds de lockdown is de werkloosheid gestegen en het aantal vacatures hard gedaald. Uit cijfers van marktonderzoekers Intelligence Group en Jobdigger blijkt dat wo’ers een verlies van 16 procent hebben aan vacatures. Voor hbo’ers is dit 21 procent. Mbo’ers zijn het hardst geraakt met een verlies van maar liefst 28 procent.

De Nederlandse economie krimpt dit jaar met 6 procent, berekende het Centraal Planbureau (CPB). Volgend jaar zal er sprake zijn van licht herstel, namelijk een groei van 3 procent. De verwachting van het CPB is dat de werkloosheid oploopt, en in 2021 is verdubbeld.

Hoe de arbeidsmarkt zich verder ontwikkelt, is afhankelijk van de duur van de maatregelen. Als er een tweede golf besmettingen komt en opnieuw strenge maatregelen moeten worden ingevoerd, krimpt de economie verder, en kan de werkloosheid in volgend jaar oplopen tot maar liefst tien procent van de bevolking. Het eerste kwartaal van dit jaar was maar drie procent werkloos.

‘Wij zien dat een deel van de vacatures doorloopt en een deel on hold staat’, vertelt Loes Nordlohne, loopbaanadviseur bij Geesteswetenschappen in Leiden. ‘Dit houdt in dat studenten en starters wel kunnen solliciteren, maar de bedrijven de situatie nog even aankijken. Voornamelijk de banen bij de overheid en stages lopen nog door.’

Het verschilt per sector. ‘In de ICT, zorg, onderwijs en bouw is er een lichte stijging in vacatures, terwijl bij de luchtvaartmaatschappijen, horeca en evenementenindustrie een flinke daling te zien is’, vertelt Marike Knoef, hoogleraar economie aan de Universiteit Leiden.

‘Zodra de economie groeit, zullen er weer banen komen binnen de horeca en de evenementenindustrie’, gaat ze verder. ‘Maar wanneer mensen door corona blijvend minder gaan vliegen, kan er bijvoorbeeld voor een piloot langdurig weinig werk zijn.’

‘Pas afgestudeerden zitten in een extra lastig parket doordat ze vaak geen rechten hebben opgebouwd’

Anne Reitz en Lotte van Doeselaar, onderzoekers ontwikkelingspsychologie aan Universiteit Tilburg, zijn data aan het verzamelen over hoe studenten omgaan met afstuderen gedurende de coronacrisis. Studenten kunnen hieraan meedoen. Uit de voorlopige resultaten blijkt dat 67 procent zich zorgen maakt over de impact van het coronavirus op hun baankansen.

Uit een eerder onderzoek van Reitz blijkt dat de transitie van studeren naar werken een grote invloed kan hebben op het zelfvertrouwen. ‘Wanneer afgestudeerden beginnen met werken, stijgt het zelfvertrouwen en de ontwikkeling. Werkloosheid leidt daarentegen tot een vermindering in zelfvertrouwen en ontwikkeling.’

‘Net afgestudeerden zitten in een extra lastig parket doordat ze vaak geen of weinig rechten hebben opgebouwd’, vertelt Heemskerk. ‘Hierdoor komen zij eventueel enkel voor de kortdurende WW-uitkering van drie maanden in aanmerking.’

‘Doordat mensen pas op latere leeftijd een vast inkomen hebben, worden mijlpalen uitgesteld’, gaat ze verder. ‘Zo komen ze pas later in aanmerking op de woningmarkt en starten ze pas later een gezin. Door de onzekerheid die is ontstaan door de coronacrisis, zullen mijlpalen nog verder worden uitgesteld met alle gevolgen van dien.’

Minder mogelijkheden

Hoger opgeleiden die in een recessie afstuderen, vinden vaak nog wel werk, maar komen terecht in een baan van lagere kwaliteit. Dit blijkt uit onderzoek van Universiteit Gent naar de crisis van 2008. Zo hebben ze vaak een laag salaris, minder ontwikkelingsmogelijkheden en minder mogelijkheden om promotie te krijgen. Het kan zo tien jaar duren voordat de effecten van de recessie geen rol meer spelen. ‘Het is daarom belangrijk om te blijven zoeken naar een baan van hoge kwaliteit’, adviseert Knoef.

Mensen met een laag opleidingsniveau vinden gedurende een recessie vaker geen baan. Desalniettemin hadden ze niet zoveel last van langdurige consequenties. Zodra de economie weer op gang kwam, lukte het ze om een baan te vinden.

‘Als de maatregelen nog lang vast moeten worden gehouden, zullen ook starters die over een paar jaar beginnen met werken minder snel een goede baan krijgen’, vertelt Knoef. ‘Als de economie juist weer snel op gang komt, zal dit gemakkelijker gaan.’

‘Ik hoef niet meteen een droombaan’, vertelt Fenna Ytsma (26), masterstudent geschiedenis. ‘Als er een paar jaar overheen gaat, is het ook geen ramp.’ Ytsma heeft de master journalistiek en nieuwe media afgelopen jaar afgerond en wil graag een baan waarbij ze geschiedenis en journalistiek kan combineren. ‘Ik focus me eerst op het afmaken van mijn scriptie. Als ik echt niets kan vinden, zou ik ook nog mijn bijbaan bij de universiteitsbibliotheek kunnen behouden.’

Hogere drempel

Studenten kunnen, ook in deze tijden, hun arbeidskansen vergroten. ‘Doordat studenten thuis zitten, is er een hogere drempel om een netwerkgesprek aan te gaan of om informatie te vragen’, vertelt Nordlohne. ‘Studenten kunnen hun netwerk uitbreiden via Linkedin, docenten, de alumni database en via de career service. Het belangrijkste is dat de studenten juist nu extra hun best doen door actief in hun netwerk te investeren. Pas dan val je op!’

Sanne Kleijn (23), masterstudent international relations, wil zichzelf aantrekkelijker maken door een stage te lopen. ‘Ik heb een open sollicitatie naar een public affairs-kantoor in Amsterdam gestuurd. Dan kan ik bepalen of dit echt iets voor mij is en hoop ik te mogen blijven.’

‘Er moet een plan komen vanuit de overheid, in samenspraak met jongerenorganisaties, zodat jongeren worden ondersteund’, vindt Heemskerk. ‘Denk hierbij aan voldoende startersbanen, het bieden van ondersteuning aan jongeren om zich goed voor te kunnen bereiden op de arbeidsmarkt en een betere informatievoorziening over de kansen op de arbeidsmarkt.’