Mijn wetenschappelijke main squeeze van het moment is het Kennisatelier Duurzaamheid. Een samenwerking met de gemeentes Leiden en Den Haag. Ambtenaren komen met problemen rond het milieu en de stad, studenten schrijven daar hun scriptie over, en ik kijk met wat collega’s in hoeverre we er nog een wetenschappelijke publicatie van kunnen maken.
Hoewel ik nog niet zo 1-2-3 bedacht heb hoe ik ons stedenwerk tot een Nature- of Science-publicatie omvorm, haal ik enorm veel voldoening uit het project. Steden zijn interessante systemen, en, minstens net zo belangrijk, ik woon er zelf in.
Een jaar geleden werd mijn fiets door de gemeente weggehaald. Moest ik naar een afgelegen industrieterrein om hem op te halen. En een boete betalen. Terwijl er gewoon echt geen plek meer was voor mijn fiets. Als ik een auto had gehad was het een ander verhaal geweest. Of ze nu in beweging zijn, of geparkeerd staan. Het hele straatbeeld wordt gedomineerd door die (overwegend) fossiele krengen.
Twee weken geleden is een student afgestudeerd op de vraag hoeveel parkeerplaatsen je zou moeten ombouwen naar fietsrekken om te voorkomen dat er nog langer onschuldige fietsen naar het fietsendepot worden afgevoerd. En om welke parkeerplaatsen het dan precies gaat. Behalve dat het echt goed onderzoek was met data en wiskunde en alles erop en eraan is het ook gewoon hilarisch.
Maar goed. Auto’s even terzijde gelaten, steden onderzoeken is tegenwoordig helemaal in. Stadslab, living lab, lab als stad, leren met de stad. Of kennisatelier dus.
Laatst was ik bij een evenement over onderzoek doen in steden. Gewoon uit interesse, om te zien hoe mijn collega’s het er vanaf brengen. Daar was een presentatie van een Rotterdams project, dat al enige jaren liep. De oprichter had een wervend verhaal over hoe de bewoners zich enorm gehoord voelden, nu er naar hun mening werd gevraagd. Duizenden studenten hadden kennisgemaakt met onderzoek, en honderden projecten waren uitgevoerd.
Fantastisch allemaal.
Gevraagd naar echt concrete resultaten van de afgelopen jaren, kwam hij met enkele voorbeelden waarbij de bewoners zich nu eindelijk eens gehoord voelden. Dat hadden we eerder gehoord. Je zag – heel subtiel maar onmiskenbaar– een licht golfje door de zaal gaan, toen bij toch op z’n minst een derde van de aanwezigen de bullshit detector afging.
Want bewoners zich gehoord laten voelen dat is mooi meegenomen, maar dat is natuurlijk niet waar het om gaat in onderzoek.
Even later kwamen er wel wat goede voorbeelden naar boven. Het bullshit-alarm was voorbarig. Ik noem het vooral omdat het een interessant moment was, dat me achteraf aan het denken zette. Want is dat bij mijn eigen project niet wel gewoon het geval? Dat succes wordt gedefinieerd in hoeverre een ambtenaar zich gehoord voelt door de wetenschap?
We hebben met ons Kennisatelier Duurzaamheid nu een tiental scripties afgeleverd die min of meer een vraag van een ambtenaar beantwoord hebben. En we krijgen enorm positieve feedback van die ambtenaren. Maar als ik daar op het podium had gestaan, en iemand had mij gevraagd wat er nu precies fysiek in Leiden was veranderd als gevolg van ons onderzoek?
Helemaal niets.
De wetenschappelijke papers komen vanzelf wel. Mijn doel voor 2019 wordt om met onze studenten iets in de stad te veranderen. Een nieuw boompje of fietsenrek. Op een plek die volgens ons onderzoek helemaal perfect is voor precies die boom of dat fietsenrek. En liefst op een plek waar nu nog een auto geparkeerd staat natuurlijk.
Benjamin Sprecher is universitair docent bij het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden