Achtergrond
Oude kaarten, nieuwe werelden
De Universiteitsbibliotheek en het KITLV voegen oude en nieuwe kaarten samen, met een digitale applicatie.
Isa de Grood
woensdag 2 maart 2016
De universiteit is gewoon vet, mensen zijn hier bezig de wetenschap te veranderen.

Een oude wereldkaart is leuk om te hebben: een koloniale kaart met goudlijst voor in je grachtenpand is een soort statussymbool. Maar geschiedenisstudent Jonathan Bos heeft heel andere plannen met oude kaarten. ‘Met Maps in the crowd doen we dingen met kaarten die nog niet eerder zijn gedaan. We zijn bezig met het verleden, maar met deze nieuwe technologie ontvouwen oude kaarten nieuwe werelden. Het KITLV bezit een grote collectie zestiende- tot negentiende-eeuwse kaarten van voormalige Nederlandse koloniën zoals Indonesië en Suriname. Het project geeft studenten vrij toegang tot de kaarten via een digitale applicatie waar zij, en nu wordt het spannend, lekker kunnen geo-refereren.’ Eh, wat? ‘Oude kaarten worden naast huidige kaarten gelegd en vanuit bepaalde controlepunten gekoppeld’, legt Bos uit. ‘Een controlepunt is bijvoorbeeld een riviertje. De oude kaarten vallen daarna samen met de huidige kaart’. Iedereen kan meedoen: op de site van het project is een instructiefilmpje te vinden.

Ondanks de hippe termen ontkomt de oude wereldkaart nog niet echt aan het stoffige imago. De wereld ziet er nu toch heel anders uit? Tegenwoordig kan iedereen Java zien op Google Maps. ‘Maar dit maakt Google Maps niet per se een objectieve kaart’, legt Bos uit: ‘Kaarten worden vormgegeven voor een bepaald nut.We hebben bijvoorbeeld een negentiende-eeuwse kaart van Java, waarin elk kerkje word uitgemeten. Je ziet dan hoe elke kerkelijke stroming een eigen stukje kolonie claimde’. Voor een missionaris was dit een soort markering van het territorium. ‘Maar dat kon die Javaanse stammen geen zak schelen’, aldus Bos. Op Google Maps kan je zulke geloofsgemeenschappen niet vinden, maar ligt de nadruk op ‘natuurlijk’ afgebakende natiestaten. Dankzij geo-refereren kan je die kerkclubjes nu wel zien, of waar de pest levens eiste, maar ook hoe een bepaalde landsgrens werd geconstrueerd.

Het doel van het project is volgens Bos om meer te leren van oude kaarten over de koloniale geschiedenis. ‘Maar,’ zegt hij, ‘Ook om mensen uit te dagen om die zogenaamd stoffige UB te ontdekken’. Geschiedenis gaat vooral over tekst, maar eigenlijk kan je veel meer. ‘Digitaliseer die primaire bronnen, creëer een app waar kaarten gelaagd worden waardoor je zelf veel nieuwe kennis kan achterhalen’. Bos zegt zelf een wat ‘drukke jongen’ te zijn maar de combinatie design, technologie en geschiedenis houdt hem echt bezig. ‘Je hebt meer het gevoel dat je zelf iets maakt’. Is Bos een beetje een ‘hippe historicus’? Hij lacht. ‘Die formulering bevestigt het stigma dat geschiedenis stoffig is. De universiteit is gewoon vet, mensen zijn hier bezig de wetenschap te veranderen’. Ondanks zijn hoodie, Google Maps en apps, geeft Bos met Maps in the crowd het gevoel alsof we nog steeds op ontdekkingsreis kunnen gaan.