Nieuws
?Vrijheden met voeten getreden?
Arbeidsjurist en oud-rector Paul van der Heijden kreeg vorige week een koninklijke onderscheiding voor zijn werk bij de International Labour Organization.
donderdag 14 februari 2019

‘Het is alweer een tijd geleden, maar ik ben een keer naar Indonesië geweest, naar Jakarta. Daar zat een vrouw in de gevangenis. Ze had acht jaar gevangenisstraf gekregen omdat ze een staking had georganiseerd met haar vakbond. Ik ging erheen, heb met de ministers gesproken en ben ook naar de gevangenis gegaan. Zij zat toen al drie jaar. Ik vroeg wat ga ze zou doen als ze vrijkwam. Ze keek me glimlachend aan en zei: “Een hele grote staking en demonstratie organiseren.”

‘De International Labour Organization maakt internationale verdragen, en ziet toe op het nakomen van die regels. Daar komt mijn comité bij kijken: ik ben vijftien jaar voorzitter geweest van de ILO-commisse die toeziet op vrijheid van organisatie. Het is wereldwijd heel belangrijk dat iedereen die dat wil zich mag verenigen, om bijvoorbeeld een vakbond te maken, en arbeidsvoorwaarden mag afspreken.

‘Die twee vrijheden worden in veel landen helaas met voeten getreden. Dan kan een vakbond een klacht indienen. Wij gaan dan kijken en geven aanbevelingen aan dat land, om, kort door de bocht, hun leven te beteren.

‘Soms lukt dat wel, soms niet. Soms ga ik naar zo’n land toe om met de ministers te praten, als ze me willen ontvangen. Dan probeer je in gesprekken uit te vinden waar de moeilijkheid zit. Je gaat ook in de gevangenis kijken, om te kijken hoe de persoon daar behandeld wordt, en wat die er nog over te zeggen heeft. In sommige landen, zoals Colombia, hoefde je niet naar de gevangenis. Daar is de vakbondsman- of vrouw al vermoord. En zijn daar jaren geweest dat er tweehonderd per jaar vermoord werden.

‘Grote multilaterale organisaties als de Verenigde Naties, de World Trade Organization hebben het moeilijk tegenwoordig, in de tijd van nationalisme, populisme en protectionisme. Zo ook de International Labour Organization. De paradox is natuurlijk dat ze broodnodig zijn. Bijna alle problemen die er zijn, zijn juist internationaal verbonden. Van het klimaat snapt iedereen dat het internationaal is, maar arbeid is ook internationaal geworden. Heel veel producten die wij dagelijks gebruiken zijn samengesteld met onderdelen uit andere landen. De telefoon die ik nu in mijn handen heb, komt vermoedelijk uit China; de onderdelen ervan uit vijftien andere landen.

‘De sociale dialoog tussen werkgever en arbeiders is ook al honderd jaar oud. Cao’s zijn ook honderd jaar oud. Er wordt veel over geklaagd, maar er is geen alternatief. Het alternatief is niks. Dan krijg je zzp’ers, en die krijgen helemaal niets.

‘Hoe het verder moet met het flexwerk, met zzp’ers , en al die rommelige contracten die in getal toenemen, en al die nadelen hebben, is een belangrijk thema. Het 20ste-eeuwse model van de arbeidsverhoudingen wordt uitgehold. Daar moet iets aan gebeuren. Alles wat een gewone werknemer heeft -pensioen, doorbetalen bij ziekte of vakantie, vakantiegeld –heb je niet als je platformwerker of Deliveroo-rijder bent. Flexers zijn er altijd geweest, maar het aantal neemt zo snel toe. Er zijn inmiddels een paar miljoen in Nederland.

‘Het moet breder: iedereen die werkt, komt een zekere bestaanszekerheid toe. Het hele sociale systeem draait om het begrip werknemer, en tot twintig jaar geleden was iedereen dat ook. Maar dat is nu verflext, om allerlei redenen, dus die bestaanszekerheid moet verbreed worden naar andere groepen. Die moeten dan natuurlijk wel premie betalen. Zzp’ers betalen die nu niet. Voor wat, hoort wat.’

‘Toen mijn oudste zoon zijn eerste loonstrook kreeg, zei hij: ik moet wel heel veel aan dat pensioen betalen. Hij wilde het liever zelf regelen. Maar als je onder een cao valt, kan dat niet. Die verplichte solidariteit heeft een reden: anders doen sommigen het wel, en anderen niet. Die worden ook 65, en dan moeten ze de bijstand in, dus moet de staat betalen. Zo’n collectief systeem is dus zo gek nog niet.’ AK