Columns & opinie
1775: Godin en gedrocht: de Leidse vrouw
donderdag 7 februari 2019

De vrouw als symbool van de wijsheid. 444 jaar geleden wisten ze het al. Zelfs de oude Grieken en Romeinen wisten het al. Bij het stichten van de Universiteit Leiden werd de godin Minerva gekozen om het wapen te sieren. Groot gelijk; een krachtige vrouw, godin van de wijsheid, de kunsten en tevens de strijd. Niet meer dan logisch.

Niet zo gek dat in het ontwerp van deze gedenkpenning, ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de universiteit, Minerva centraal moest staan. Ze is sterk afgebeeld, stralende jonge gelaatstrekken en haren wapperend in de wind. Uiteraard vergezeld door karakteristieke uil en speer.

Wie goed kijkt kan nog meer symbolen ontdekken. De Leidse sleutels en zelfs een piepkleine draak zijn verwerkt in het design van haar helm. Maar het detail dat echt mijn aandacht trekt, is het gedrocht op haar borst. Een soort onooglijk gezwel dat er uitziet als een oude vent met ongewassen haar.

Deze monsterlijke verschijning is het hoofd van Medusa. Een vervloekte meid met slangenkapsel die werd verslagen door de held Perseus. Zojuist heb ik het vrouwelijk boegbeeld opgehemeld, maar iedere medaille heeft een keerzijde want ook Medusa was dus een vrouw. Technisch gezien omgetoverd in een van de Gorgonen, maar dat terzijde. Perseus schonk vervolgens haar afgehakte kop aan Minerva als dank voor haar hulp. Zij plaatste het hoofd op haar schild. Want ieder die Medusa in de ogen keek veranderde ter plekke in steen. Nou dames, steek die maar in je zak.

Eigenlijk moet deze slangenharige kop dus worden getoond op het schild van de godin: de ‘aegis’. Maar ja, de ruimte op een munt is natuurlijk minimaal en qua verhoudingen ook niet bepaald een simpel werkvlak. Ik kan me voorstellen hoe Van Berckel worstelde om al die beeldelementen te verwerken op het kleine stukje zilver en toen, na even puzzelen, genoegen nam met deze constructie. Zo, dan maar op haar sleutelbeen.

Het symbool dat in 1574 werd gekozen toont dus niet één, maar twee vrouwen: de een verslagen, de ander krachtig. Toch zeker opvallend dat vrouwen pas 300 jaar na de stichting voor het eerst voet zetten in de Leidse academische wereld.

Tot aan de heropening van Museum De Lakenhal stort masterstudent film & photographic studies Eliza Jordaan

zich op de verborgen schatten van de collectie.