Columns & opinie
Opinie: Wees solidair en draag dit
De extra bezuiniging op onderwijs zou ook voor studenten de laatste druppel moeten zijn, betogen Anne Kamsteeg en Rosanne Schot.
donderdag 27 september 2018

Probeer het nuttigheidsdenken uit je leven te bannen. Het verpest alle creativiteit, en is een groot risico voor de samenleving.’ Aldus premier Mark Rutte, bij een bezoek aan Leiden eerder dit jaar. Die wijze woorden staan echter haaks op het beleid van de kabinetten-Rutte, met name financiering van het hoger onderwijs. De hoeveelheid geld beschikbaar per student is gedaald met 25 procent sinds 2000, terwijl het aantal studenten in deze periode steeg met 68 procent.

Zo kondigde zijn huidige kabinet afgelopen Prinsjesdag naast de al doorgevoerde kostenbesparingen nog een extra ‘doelmatigheidskorting’ aan, van 19 miljoen. Het is tijd om naar de spreker Mark Rutte te luisteren. Tijd om ons te verzetten tegen het nuttigheidsdenken (ook wel rendementsdenken genoemd) in de academie, dat premier Rutte zo aanmoedigt.

De overheid spreekt over bezuinigingen in eufemistische termen waar de gemiddelde Sovjet-bureaucraat nog een puntje aan zou kunnen zuigen. Hierdoor is het debat abstract, en moeilijker om te volgen.

Doelmatigheidskortingen, de lumpsumkorting en de efficiëntieslagen pretenderen het universitair onderwijs te laten lopen als een goed geoliede machine waar studenten worden klaargestoomd voor de maatschappij. Het is kwalijk dat door die taalgoochelarij studenten geen scherp beeld hebben van wat ze wordt aangedaan, maar het verhullen van de bezuigingen maakt het probleem niet minder nijpend.

Studenten zijn als een kreeft die niet door heeft dat hij levend wordt gekookt. Die bezuinigingen hebben namelijk wel gevolgen voor onze studie en onze ontwikkeling. Zoals Melchior Vesters afgelopen week al in Mare betoogde (‘Wij moeten het protest steunen', Mare 20 september), zijn deze ontwikkelingen funest voor docenten maar ook voor studenten. Je ziet als student de effecten van de zichtbare en onzichtbare druk op docenten. Denk aan e-mails ontvangen van docenten na 11 uur ‘s avonds, scripties nagekeken tijdens de kerstvakantie en toetsen die laat terugkomen. Je merkt de gevolgen van een energiezuigende race naar financiering op tijdelijke contracten en van uitvallende docenten waar geen vervanging voor gevonden kan worden. En je ervaart het gebrek aan tijd voor persoonlijke begeleiding van studenten buiten college om.

Studenten hebben belang bij vrijheid van het nuttigheidsdenken, zoals Rutte in maart nog wel wist. Nu is het van de VVD geen verrassing dat zij de universiteit enkel ziet als een verlengd netwerk-event waar je hoogtens leert om wat constructies voor belastingontwijking op te zetten. De echte tegenvaller komt van D66, die de deels door studenten verkregen zetels inruilt voor het verlengen van de houdbaarheidsdatum van zijn Leidse pluche plakkende partijleider.

Al jaren geven docenten signalen af dat het huidige systeem niet werkt: te weinig geld, systematisch overwerk en een hoge uitval door burn-outs. Zij pikken het niet meer, en zijn onder andere aangesloten bij de beweging

WoinActie. Werkdruk en geldnood zijn echter niet alleen het probleem van docenten; dit gaat ook over studenten. De universiteit zou juist de plek moeten zijn voor vernieuwing, experiment en persoonlijke ontwikkeling. Er moet ruimte zijn om te falen en jezelf te ontdekken. Niemand zit te wachten op piepjonge afgestudeerden die elke vorm van persoonlijke ontwikkeling hebben overgeslagen zodat ze nominaal en met een minimale studieschuld konden afstuderen. Toch wordt de universiteit in deze laatste situatie beloond door de overheid met extra geld. Een perverse prikkel, geënt op efficiëntie, die een contraproductief effect heeft doordat de student voortijdig op de arbeidsmarkt belandt.

Het rendementsdenken heeft dus niet alleen effect op de universiteit, waar je als student de druk voelt om zo snel en goed mogelijk te presteren, maar ook op de maatschappij als geheel. De structuren van traditionele instituties zijn uitgehold door allerlei neo-liberale interventies waardoor de hele levensloop flexibeler maar ook onzekerder is geworden. Hoe we met de veranderende wereld om moeten gaan, is iets waar we op de universiteit mee aan de slag moeten.

Van 24 tot 28 september voeren universitair docenten in heel Nederland actie om de doelmatigheidsbezuiniging af te schaffen en de overheidsbijdrage terug te stellen naar die van 2000. Zo komt er meer geld per student beschikbaar en wordt de kwaliteit van het hoger onderwijs gegarandeerd voor de toekomst. Het is belangrijk dat studenten solidair zijn met de docenten, want het geldgebrek en hoge druk raken ons allemaal. Solidariteit is belangrijk voor het slagen van een protest of een actie; hoe meer mensen zich aansluiten, hoe zichtbaarder het draagvlak is en hoe meer druk om een oplossing. Dit is het moment om in actie komen, het moment om onze docenten te laten zien dat we hun problematiek zien. De basisvoorwaarden voor jouw onderwijs zouden niet ten koste mogen gaan van het werkgeluk van je docent. Student, wees solidair!

Anne Kamsteeg en Rosanne Schot zijn studenten geschiedenis

Wat kun je doen?

Solidariteit tonen is niet moeilijk en het vereist niet eens het aanschaffen van een portret van Marx. Een belangrijke, publieke manier om solidair te zijn met je docenten, is het dragen van een rood vierkantje, dat je kunt ophalen in het Huizingagebouw 0.23A. Dit rode stofje staat symbool voor de beweging WOinActie. Je kunt ook een foto van het vierkantje delen op social media met #woinactie. Verder moet je vooral doen wat studenten überhaupt graag doen, namelijk klagen. Informeer je huisgenoten, dreig op familieverjaardagen dat je op termijn in het tuinhuis eindigt, of stuur net zoveel verontwaardigde tweets als wanneer ze Pretty Little Liars willen cancellen. 

Vrijdag 28 september zal er in het Lipsius tussen 10 uur en 15 uur een ‘overwerk-in’ plaatsvinden, waarbij overwerk dat normaal gesproken ongezien in het weekend wordt weggewerkt nu publiekelijk wordt gedeeld. Vanaf 15 uur starten er op diezelfde vrijdag verschillende publiekscolleges op het Pieterskerkplein.