Hoe kun je een stuk over stress beter beginnen dan bij de studentpsychologen?
Ware het niet dat de Leidse afdeling momenteel onderbemand is: drie van de vijf zijn uitgevallen, en daardoor hebben de overige twee geen tijd voor een interview. Ook niet als dat maar tien minuten duurt.
Kennelijk zijn studenten niet de enigen met stress.
Meer dan de helft heeft er veel last van, volgens de organisatoren van het symposium Stressloos Studeren, dat op 7 mei wordt gehouden in HUBSpot. Eén op de drie studenten heeft een verhoogde kans op een burn-out, concludeerde de Landelijke Studenten Vakbond eerder in een onderzoek.
De cijfers liegen er dus niet om, en Sophie (23, wil niet met haar achternaam in de krant) weet er alles van. Anderhalf jaar geleden kreeg ze te maken met een burn-out. ‘Het tweede jaar van biofarmaceutische wetenschappen is heel zwaar: ’s ochtends heb je een practicum, ’s middags het tweede, soms heb je drie dagen om twee verslagen te schrijven. Ik had moeite dat tempo vol te houden, maar toch heb ik het jaar afgemaakt.’
Elke dag overgeven
Pas aan het begin van haar derde jaar, besloot ze tijdelijk te stoppen. ‘Geestelijk was ik toen al heel ver, maar ik zou gewoon zijn doorgegaan. Tot ik een week lang elke dag moest overgeven. Mijn lichaam zei echt: stop ermee.’ Dat deed ze dus, ‘al was het veel te laat en ik ben daarna ook weer veel te snel begonnen’.
Uiteindelijk haalde ze haar bachelordiploma alsnog binnen 3,5 jaar. ‘Nu doe ik even rustig aan, waarschijnlijk begin ik in september met mijn master. Het voelde wel klote om te zien dat al mijn studiegenoten al een bachelor hadden en ik nog niet. Maar ik ben niet de enige, wat ik wel lang heb gedacht. Gelukkig was er begrip, niemand vond dat ik me aanstelde. Wel wisten sommige mensen door het label “burn-out” niet meer hoe ze met me moesten omgaan, terwijl ik nog steeds dezelfde persoon was. Ik was alleen sneller moe en had moeite om de deur uit te komen. Dat heeft me helaas een paar vriendschappen gekost, maar het heeft me ook laten zien wie er altijd voor me klaar staan.’
‘Je leest steeds vaker over studenten met burn-outs’, weet Hanna Boersma (23, klinische psychologie). Ze schrijft haar masterscriptie over stress onder studenten. ‘Wat dat betreft komt mijn onderzoek precies op tijd. Er zijn al heel veel studies gedaan, maar dan naar specifieke groepen zoals rechtenstudenten. Wij willen graag een beeld krijgen van alle studenten.’
Fake it 'till you make it
Boersma onderzoekt zogeheten coping-strategieën. ‘We kijken naar het verschil tussen mensen die veel en weinig stress ervaren. Het lijkt erop dat mensen met positieve strategieën, dus weinig piekeren en actief dingen aanpakken, minder stress hebben.’
Uit eerdere onderzoeken blijkt dat de waargenomen stress ook niet per definitie samenhangt met daadwerkelijke werkdruk, vertelt Boersma. ‘Studenten die meer ECTS volgen, hebben soms minder stress en andersom.’ Het gaat dus niet om hoe druk je bent, maar hoe druk je denkt dat je bent. Een manier om minder te stressen is wat Boersma self efficacy noemt. ‘Fake it ‘till you make it. Als je gelooft dat je het kunt, lukt het vaak ook.’
Hoe zit het met de studenten zelf? ‘Ik ben soms gestrest, maar niet meer dan anderen’, denkt Hidde Breeuwsma (21, biofarmaceutische wetenschappen). ‘Gewoon gemiddeld. Als een deadline nadert en ik heb het nog niet af, als ik een tentamen heb en niet voor alles heb kunnen studeren, of als ik iets niet snap, ja, dan heb ik wel stress. Maar dan trek ik meestal op tijd aan de bel en vraag ik het aan een docent of medestudent.’
Goede uitsteller
Ember van der Lee (21, film- en literatuurwetenschappen) is een ‘goede uitsteller’. Voor haar werkt stress juist positief. ‘Een week voor de tentamens besef ik dat ik tentamens heb en ga ik keihard werken. Door die stress leer ik juist goed, ik heb die druk nodig. Binnenkort heb ik een tentamen waarvoor ik tien boeken moet lezen. Als ik daaraan denk, maak ik me wel zorgen, maar nog niet genoeg om daadwerkelijk een boek op te pakken.’
Voor andere studenten is het de combinatie van verschillende dingen die onrust veroorzaakt.
‘Met mijn studie gaat het lekker, dat valt eigenlijk wel mee’, vertelt geschiedenisstudent Jelle Schellekens (20). ‘Maar ik heb wel stress als ik veel dingen tegelijk doe. En ik ben nogal een bezig bijtje. Als ik aan een paper werk, stuur ik tegelijkertijd een mail voor een commissie die ik doe, ben ik iets aan het fixen omdat ik preses wil worden van mijn dispuut en bedenk ik ondertussen plannen voor een huisborrel om te vieren dat we een nieuwe gevel hebben.’
Lindsay van Marle (24, Nederlandse taal en cultuur) herkent dat, en besloot het aan te pakken omdat ze er last van kreeg. ‘Ik had acht vakken tegelijk, was bezig met mijn trouwerij, thuis was het druk, en dan had ik nog een sociaal leven en werk. Op een gegeven moment merkte ik dat ik het niet meer aankon. Ik was lichamelijk heel vermoeid en ik kreeg allerlei andere klachten. Toen ben ik rustiger aan gaan doen en meer “nee” gaan zeggen.’
Hoge verwachtingen
De afschaffing van de studiefinanciering helpt ook niet mee, denkt Van Marle. ‘Er wordt steeds meer verwacht van studenten. Omdat je het niet zelfstandig kan betalen, moet je er wel naast werken. Zeker als je op jezelf wil wonen.’ Volgens haar zijn studies vaak niet ingericht op een baan ernaast. ‘Misschien moet de universiteit de colleges zo aanpassen dat je wel kan werken.’
Maken ze zich zorgen over baankansen en het leven na de studie? Van der Lee: ‘Als je doet wat je leuk vindt, komt alles op z’n pootjes terecht. Ik wil graag nog reizen, dus als ik na mijn studie niet meteen een baan vind, ga ik dat eerst doen.’
Ook Schellekens maakt zich niet zo druk om later. ‘Ik ben nog jong en de wereld ligt voor me open. Ik zie het wel, ben gelukkig ook nog lang niet uitgestudeerd.’
Symposium: Stressloos Studeren
HUBspot (Langegracht 70)
Maandag 7 mei, 15:00-21:00, gratis, aanmelden via de website
Vechten, vluchten en bevriezen
Bart Verkuil, universitair docent bij klinische psychologie en auteur van Omgaan met stress en burnout, is ‘piekerexpert’. Stress is een ‘oeroude overlevingsreactie’, vertelt hij. ‘Wanneer je doelen in het leven bedreigd worden, treedt een stressreactie op. Dan maak je je als het ware klaar om te gaan vechten of vluchten. Dat laatste zie je bijvoorbeeld bij mensen die aan extreme faalangst lijden en bepaalde cursussen vermijden, omdat ze bang zijn voor het examen.’
Volgens Milo de Mol, coach en een van de sprekers op het symposium Stressloos Studeren, is er nog een derde reactie. ‘Als je denkt dat vechten of vluchten niet haalbaar is, kun je bevriezen. Stel, je ziet een tentamen aankomen en je weet dat je een week voorbereidingstijd hebt, maar je bent pas drie dagen van tevoren begonnen. Dan heb je waarschijnlijk nog wel het gevoel dat het gaat lukken. In dat geval ga je nog “vechten”, je best doen om het te halen. Maar wanneer je je een uur voor het tentamen realiseert dat het geen zin meer heeft om een heel boek door te lezen en het opgeeft, is er sprake van een freeze-moment.’
Stress kan ook heel nuttig zijn. Verkuil: ‘Kortdurende stressreacties zijn goed; als er iets dreigends gebeurt, zoals een auto die op je af komt rijden als je op de stoep loopt, is het goed dat je schrikt en wegrent.’
‘Het nut van stress is dat het je in beweging brengt’, zegt De Mol. ‘Als je niks zou hoeven doen voor je opleiding, niet hoeft te komen en geen geld zou hoeven betalen, dan ervaar je geen stress, en kom je dus ook niet in actie.’
Bovendien kun je stress zelf verminderen, zegt hij. ‘Je kunt het relativeren, op een afstand gaan staan. Een belangrijke eerste vraag is: “Is mijn leven letterlijk in gevaar?” Zo niet, dan wordt de stress al een stuk kleiner.’
Zo kan het ook: stressloos Zweden
‘Stress kennen ze hier niet,’ zegt Nathalie Jansen (19, biochemie), die een half jaar in de Zweedse stad Umeå studeert. ‘Niemand heeft haast. Als je ergens te laat komt, wordt niemand boos. In plaats daarvan zeggen ze: ‘Leuk dat je er bent!’’
Ook met deadlines zijn ze er een stuk makkelijker. ‘Studeren doe je hier echt voor jezelf. Is het niet gelukt om een verslag op tijd in te leveren, dan vindt de professor het prima als je het de week erna doet. Daardoor merk je de druk veel minder. Je doet het alleen omdat je zelf hogerop wil komen, niet omdat het van je verwacht wordt.’