‘Er moeten mooie instinkers inzitten, je moet op het verkeerde been gezet worden. Dat is de grap. Een makkelijk dictee dat iedereen foutloos schrijft, daar is niks aan. Mensen moeten ermee worstelen. Schrijf je dit met streepje of zonder streepje, of aan elkaar? Houd het simpel, maar ogenschijnlijk simpel.’
Dat is de kracht van een goed dictee, zegt Philip Freriks, niet overdreven lange zinsconstructies of opeenstapelingen van absurde woorden. Volgende week leest hij ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Grotius een juridisch dictee voor.
Eerder dit jaar werd plotsklaps de stekker uit het Groot Dictee der Nederlandse Taal getrokken. Hoewel het zijn kindje was, koestert hij geen wrok jegens de omroep. ‘Ik heb me een beetje gestoord aan de manier waarop dat ging, maar die gevoelens hebben we bij een kop koffie uitgepraat. It’s all in the game, om maar eens een goed Nederlandse uitdrukking te gebruiken.’
Wie voorheen thuis trouw meeschreef tijdens de dictees herinnert zich de editie van vorig jaar nog wel, geschreven door A.F.Th. van der Heijden. Woorden als kladderadatsch en krambamboelie werden in rap tempo opgevolgd door hyperboreeërs en dysthymie. De enige die het verhaal nog leek te volgen was de schrijver zelf.
‘Allerlei hele ingewikkelde deftige woorden, daar zit het ‘m niet in’, beaamt Freriks. ‘Het moet begrijpelijk zijn, je moet kunnen volgen waar het verhaaltje heen gaat. Natuurlijk mag een dictee moeilijk zijn, maar een mooie tekst bestaat niet uit tien krankzinnige woorden achter elkaar.’
Beter is het om de mensen slechts een paar memorabele woorden voor te schotelen, zoals cisterciënzerklooster of antimakassar. ‘Daar blijven mensen op kauwen, dat zullen ze nog herinneren’, aldus Freriks. ‘Neem nou het przewalskipaard. Dat woord is echt een eigen leven gaan leiden, soms heb ik het gevoel dat we dat ras eigenhandig gered hebben. Niemand had ooit van het przewalskipaard gehoord, maar sindsdien heeft het een soort sterrenstatus bereikt.’
De tekst van Jan Wolkers uit 2007, ‘De ladder naar lust’, is een van Freriks’ favoriete dictees. Wolkers overleed op 19 oktober 2007 maar toch werd besloten zijn tekst voor het Groot Dictee te gebruiken. ‘Prachtig! Om te beginnen omdat het van Wolkers was, maar ook omdat het een van de laatste dingen is die hij voor zijn overlijden heeft geschreven. Hij heeft het zelf niet meer in de Eerste Kamer kunnen voordragen, dat deed zijn vrouw Karina. Heel bijzonder.’
Hoewel Freriks vooralsnog niet bezig is met nieuwe taalgerelateerde projecten vindt hij dat het belang van een dictee niet mag worden onderschat. ‘Iedereen moet op den duur een rapport of een sollicitatiebrief schrijven. Als deze vol zit met spelfouten, let de lezer er wel op. Taal is net als frisse lucht: onmisbaar.’
Wat hem betreft mag er wel minder gezeurd worden over taalverloedering. ‘Dat is van alle tijden, hè? Vroeger was het allemaal beter. Toen hadden we veel Franse leenwoorden, nu zie je dat achter elkaar verengelsen. Daar kan je je ontzettend druk over maken, maar dat is ook het mooie van taal. Die evolueert.’
Er is echter een ding waar de presentator zich aan stoort. ‘Alles “gaat” tegenwoordig: dat gaat gerealiseerd worden, ze gaan genoeg hebben enzovoorts. Dat is gewoon ontzettend lelijk Nederlands.’
Juridisch Dictee van JFV Grotius,
Kamerlingh Onnes Gebouw
Lorentzzaal
donderdag 16 november, 13.00u. Aanmelden is verplicht
JFV Grotius bestaat honderd jaar en viert dat van 13 t/m19 november. Op 14 november geeft professor Stijn Franken de Lustrumlezing in de Oude Sterrewacht. Franken is hoogleraar strafrecht aan de Universiteit Utrecht en bekend strafpleiter. Hij verdedigde onder andere Lucia de Berk, Volkert van der Graaf en Willem Holleeder.