Wetenschap
Superkritisch - aspirine - Ruimte-freon
donderdag 5 oktober 2017

Superkritisch

Als je CO2 onder de juiste druk en temperatuur brengt, wordt het een zogeheten superkritische vloeistof, iets dat tussen vloeistof en gas in zit. Dat kun je bijvoorbeeld gebruiken als oplosmiddel. Koffiefabrieken maken cafeïnevrije koffie door de cafeïne eruit te halen met superkritisch CO2.

Omdat het een oplosmiddel is, kan je het ook gebruiken om poeders te maken. Dat is met name in de farmaceutische industrie een uitdaging, omdat de deeltjes precies de juiste grootte moeten hebben voor een toepassing: een medicijn dat je inademt moet kleinere korreltjes hebben dan iets dat je inspuit, bijvoorbeeld. Daarnaast wil je het liefst dat alle deeltjes precies even groot zijn, maar dat is zo eenvoudig nog niet.

Het mooie van superkritisch CO2 als oplosmiddel is dat er geen restjes van achterblijven in het medicijn: je laat de kooldioxidegewoon verdampen en dan is het weg. Maar is het verder ook geschikt om geneesmiddelen mee te produceren? In het Journal of Sypercritical Fluids geven Leidse farmacologen een overzicht. Conclusie: of je deeltjes allemaal de juiste grootte hebben, hangt er maar net vanaf, en meestal heb je meer dan één methode nodig om te kijken of het is gelukt. Ook niet vergeten dat je medicijn, of de stoffen die je erbij doet, kunnen reageren met je CO2.

Aspirientjes

Aspirine gaat de vorming van bloedstolsels tegen. Hartpatiënten krijgen ze daarom voorgeschreven: dat verkleint als het goed is de kans op infarcten. Een paar jaar geleden kwamen er echter wat studies uit die suggereerden dat aspirinegebruikers een verhoogd risico hadden op botbreuken. Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum beschrijven in het International Journal of Cardiology het verband tussen aspirinegebruik en de botdichtheid van 854 mensen. Gemiddeld hebben de aspirinegebruikers een ietsjepietsje hogere botdichtheid dan de niet-slikkers, maar dat verschil was niet statistisch significant. Met de gevolgen van de medicatie lijkt het dus reuze mee te vallen. Suggestie van de wetenschappers: wellicht gaan mensen die aan de aspirientjes gezet worden ook meer bewegen, en lopen ze daarbij breuken op.

Ruimte-freon

De Leidse sterrenkundigen Ewine van Dishoeck en Niels Ligterink schreven mee aan een artikel in Nature Astronomy. Samen met andere astronomen uit Europa en de VS hebben ze de organische verbinding methylchloride aangetroffen in de gaswolken rond een dubbelster en die rond een komeet. Oudere lezers kennen het spul beter als freon, een gas dat vroeger in koelkasten werd gebruikt tot er minder giftige alternatieven opkwamen.

Op aarde komt dat molecuul ook van nature voor: algen en schimmels maken het aan. Als je de sporen methylchloride zou aantreffen in de atmosfeer van een planeet, zou dat dus spannend zijn: misschien is methylchloride wel een spoor van leven. Nu het ook op zulke onbewoonbare plaatsen voor blijkt te komen, is het molecuul dus ongeschikt als verklikker van leven. Wel leert de ontdekking ons iets nieuws over de samenstelling en chemische evolutie van planetenstelsels.