Columns & opinie
Confettikanon voor De Stijl
So You Think You Can Dada?! heet de nieuwe voorstelling van de Veenfabriek. In 1923 was het publiek in de Leidse schouwburg nog niet klaar voor het dadaïsme. ‘Tegenwoordig hebben we alles wel gezien op het podium: seks, poepen, bloed.’
donderdag 28 september 2017

Door Marleen van Wesel ‘Dada est mort, Dada est idiot’, stond op de programmafolders die op woensdag 14 februari 1923 in de Leidse Schouwburg verspreid werden, bij de dada-voorstelling van Theo van Doesburg. ‘Nu, het eerste is helaas nog niet waar, maar via het tweede, wat absoluut juist is, zal het toch wel niet al te lang meer duren’, schreef het Leidsch Dagblad een dag later over de “voorstelling”, tussen aanhalingstekens, waarin ‘het idiote gedoe alle ernst had gebannen.’

‘Het dadaïsme was in 1916 al in Zürich begonnen. Theo en Nelly van Doesburg namen dada later uit Parijs mee naar Nederland’, vertelt Ibelisse Guardia Ferragutti, curator en presentator van de nieuwe dada-avonden van de Veenfabriek. ‘Theo van Doesburg was de oprichter van De Stijl, maar samen met Nelly was hij ook heel erg betrokken bij allerlei andere stromingen. Ze gingen op dada-tour door heel Nederland.’ Ook de Leidse Courant was, bij uitzondering ‘tijdens den vastentijd’, naar de schouwburg gekomen, nieuwsgierig aangezien ‘de politiemacht bleek versterkt’. Conclusie: ‘De avond is echter criant vervelend verloopen’.

‘De tour was nogal ontregelend’, zegt Guardia. ‘Dan stond er iemand op het podium alleen maar te tellen. Of er werd een klankgedicht voorgedragen. Een statement, na de Eerste Wereldoorlog. De mensen reageerden vaak heftig en soms ook ontzettend boos. De politie stond vaak al klaar.’

Bijna honderd jaar later brengt de Veenfabriek dada voor drie avonden terug naar de Leidse Schouwburg, met de voorstelling So You Think You Can Dada?! ‘Tegenwoordig hebben we alles wel gezien op het podium: seks, poepen, bloed’, zegt Guardia. ‘Ons doel is niet om mensen weer dada te laten zijn, maar we zijn wel op zoek gegaan naar de anti-dada van onze tijd: oppervlakkige kunst.’

Eigenlijk trekt er een festival door de schouwburg, gegoten in het So You Think-format. ‘Het begint al met kunstwerken die in de foyer hangen’, vertelt Guardia. ‘En op het podium zijn allerlei performances en acts te zien, van tien seconden, tot tien minuten. Intussen geeft een jury commentaar, maar wel op een absurdistische manier.

De bekende schrijver K. Schippers reageert alleen maar met gedichten. Ook Arnon Grunberg komt een avond jureren, en Wies van Moorsel.’ Zij is de enige erfgenaam van Theo en Nelly. Guardia: ‘Met haar ben ik bevriend geraakt, vanwege mijn fascinatie voor Nelly. Het gaat altijd maar over de mannen van De Stijl, terwijl zij ook enorm hard heeft gewerkt voor de beweging. Daarom hebben we een lied voor haar. En trouwens ook een confettikanon.’

Dada in 2017 moet volgens Guardia vooral een plezierige avond opleveren. ‘In deze tijd is samenkomen juist heel belangrijk. De inhoud van de acts kan heus heel ontroerend of heftig zijn, maar het hoeft niet per se een heftige ervaring te zijn voor het publiek. Dat is al gedaan.’

Veenfabriek: So You Think You Can Dada?! Leidse Schouwburg, 28, 29 en 30 september, 20.15 uur, vanaf €17