Studentenleven
Emoties zoeken in kattenplaatjes
‘Lachende honden bijten niet?’ Zo heet de publiekslezing die Pim Martens, hoogleraar Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit Maastricht, vandaag geeft. ‘Ik voel dat mijn kat echt heel blij is, maar waarom eigenlijk?’
donderdag 14 september 2017
Lil Bub heeft twee miljoen volgers op Facebook. Haar tong steekt uit omdat ze geboren is met een te korte onderkaak.

Hebben dieren emoties?

‘Uit onderzoek waarbij honden getraind worden om zo stil mogelijk in een MRI-scanner te liggen, blijkt steeds meer dat er vergelijkbare patronen in de hersenen te zien zijn, als bij mensen. Ook grote onderzoeken van gedragsbiologen, zoals Frans de Waal, geven steeds meer aanwijzingen voor emoties. Wetenschappelijk vind ik dat interessant, maar voor mij is de vraag niet óf dieren emoties hebben, maar hoe je ze kunt herkennen. Op die eerste vraag zeggen zowel hun baasjes als MRI-onderzoeken: ja.

‘Zelf gebruik ik trouwens geen MRI-scans. Mijn onderzoek past in de context van grotere onderzoeksvragen. Ik ben hoogleraar duurzaamheid, maar zelf noem ik het graag “dierzaamheid”. Ik kijk namelijk naar de omgang van mensen met dieren. Iets wat we onderzoeken, is hoe mensen dénken dat hun huisdier reageert.’

Hoe onderzoekt u dat?

‘We lieten mensen foto’s van hun honden en katten maken, waarbij ze aangaven van welke emotie er op dat moment sprake was. We kunnen niet controleren of die kat écht boos was, of die hond écht blij, maar we ontdekken wel andere dingen. Dat mensen die een sterkere band met hun huisdier hebben, bij wie het bijvoorbeeld in bed slaapt, beter denken te zijn in het herkennen van emoties.

‘Omgekeerd denken ze ook dat hun huisdier menselijke emoties herkent. Hondeneigenaren denken dat vaker dan katteneigenaren. Dat hun dier hen komt troosten, na een rotdag op het werk.’

Kloppen die aannames?

‘Daar willen we graag meer onderzoek naar doen. Het draait natuurlijk om onderzoeksfinanciering: mensen vragen om foto’s en het invullen van een vragenlijst is gemakkelijk. Maar we willen ook naar de mensen toegaan, met hun hond erbij én een expert.

‘Al die foto’s hebben we wel aan deskundigen voorgelegd, maar zonder de context blijkt het erg lastig om dierenemoties te herkennen. Dieren maken bovendien minder gebruik van gezichtsuitdrukkingen en zetten hun hele lichaam in.’

Schrijven baasjes niet juist allerlei emoties toe aan hun huisdieren?

‘Dat is een grote valkuil, maar aan de andere kant is het helemaal niet erg. We kennen eigenschappen toe aan dieren, die nu eenmaal in ons taalgebruik zitten. En vaak zitten baasjes er niet eens zo ver naast. Vaak ook weer wel.’

Heeft u zelf huisdieren?

‘Twee katten. En ook kippen. Regelmatig bedenk ik me wat ik zelf zou invullen bij zo’n vragenlijst. Ik voel dat mijn kat echt heel blij is, maar waarom dan eigenlijk? Omdat ik hem eten geef? Daarvoor is het belangrijk dat fundamenteel gedragsbiologisch onderzoek wordt voortgezet.’

Deze week komt u alvast met gedragsbiologen en allerlei andere wetenschappers samen, bij de Lorentzcentrum-workshop ‘Fellow Brethren, Slaves and Companions: Human/Non-Human Animals Relations in Transformation’.

‘Mijn lezing is het enige publieksonderdeel, maar we verdiepen ons deze week met allerlei verschillende disciplines in de relatie tussen mens en dier. Heel interessant, maar ik zie ook dat men geneigd is om het eigen vakgebied af te bakenen. “Maar ik ben al twintig jaar gedragsbioloog; ik weet hier veel meer van.” Dat is wel zo, maar samen kunnen we juist verder kijken. En soms spreken we elkaar tegen, dat is juist leuk.’

door Marleen van Wesel

Lezing: Lachende honden bijten niet?

Oude Sterrewacht, 14 september, 17.00 uur, gratis